Kiểm nghiệm thủy sản đạt chuẩn VSATTP – Quy trình, hồ sơ, chi phí 2025

840
23/09/2021

Rate this post

Kiểm nghiệm thủy sản là một bước quan trọng không thể thiếu trong quy trình bảo đảm chất lượng và an toàn thực phẩm. Với nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng về sản phẩm thủy sản sạch, an toàn, việc kiểm nghiệm thủy sản giúp phát hiện sớm các nguy cơ ô nhiễm, dư lượng hóa chất hay vi khuẩn gây hại. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về kiểm nghiệm thủy sản, giúp bạn hiểu rõ quy trình, các chỉ tiêu cần kiểm tra và tầm quan trọng của việc thực hiện kiểm nghiệm đúng chuẩn.

Hướng dẫn xây dựng chỉ tiêu kiểm nghiệm thủy sản

Tổng quan về kiểm nghiệm thủy sản trong chuỗi sản xuất – tiêu thụ

Kiểm nghiệm là gì? Vì sao thủy sản phải kiểm nghiệm định kỳ?

Kiểm nghiệm là quá trình phân tích mẫu sản phẩm nhằm đánh giá mức độ an toàn thực phẩm và phù hợp với các tiêu chuẩn kỹ thuật đã được quy định. Trong ngành thủy sản, kiểm nghiệm là công cụ quan trọng để đảm bảo sản phẩm đáp ứng yêu cầu về vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP), từ khâu nuôi trồng, thu hoạch cho đến chế biến và phân phối.

Thủy sản là thực phẩm có nguy cơ cao nhiễm vi sinh vật, kim loại nặng, kháng sinh hoặc hóa chất bảo quản. Do đó, kiểm nghiệm định kỳ giúp doanh nghiệp phát hiện và xử lý sớm các rủi ro gây hại đến sức khỏe người tiêu dùng và ảnh hưởng đến uy tín thương hiệu. Ngoài ra, kết quả kiểm nghiệm cũng là cơ sở pháp lý quan trọng khi lưu hành sản phẩm trên thị trường nội địa và quốc tế.

Tác động của kết quả kiểm nghiệm đến thị trường và người tiêu dùng

Kết quả kiểm nghiệm không chỉ là “giấy thông hành” để sản phẩm thủy sản được phân phối hợp pháp mà còn ảnh hưởng lớn đến niềm tin của người tiêu dùng. Sản phẩm có giấy kiểm nghiệm đạt tiêu chuẩn giúp người tiêu dùng yên tâm lựa chọn, đồng thời nâng cao giá trị thương mại và khả năng cạnh tranh cho doanh nghiệp.

Đối với các thị trường xuất khẩu, kiểm nghiệm là điều kiện bắt buộc để thông quan. Nhiều quốc gia yêu cầu khắt khe về chỉ tiêu vi sinh, tồn dư hóa chất và nguồn gốc sản phẩm. Vì vậy, doanh nghiệp nếu không thực hiện kiểm nghiệm đầy đủ có thể bị trả hàng hoặc chịu thiệt hại về tài chính và uy tín.

Như vậy, kiểm nghiệm không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn là yếu tố sống còn để đảm bảo chất lượng, giữ vững thị phần và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Các loại sản phẩm thủy sản cần kiểm nghiệm

Thủy sản tươi sống – tôm, cua, cá các loại

Thủy sản tươi sống là nhóm sản phẩm dễ nhiễm khuẩn, vi sinh vật và kim loại nặng do môi trường nuôi trồng hoặc khâu vận chuyển không đảm bảo. Tôm, cua, cá các loại thường được kiểm nghiệm các chỉ tiêu như: Salmonella, E.coli, Vibrio parahaemolyticus, tồn dư kháng sinh (Chloramphenicol, Nitrofuran)… nhằm đảm bảo VSATTP.

Đặc biệt, đối với thủy sản xuất khẩu, các quốc gia như EU, Nhật, Mỹ có quy định rất nghiêm ngặt về kiểm nghiệm sản phẩm tươi sống, bắt buộc doanh nghiệp phải có hồ sơ truy xuất nguồn gốc rõ ràng.

Thủy sản đông lạnh – phi lê, đóng khay, đóng túi hút chân không

Sản phẩm đông lạnh như phi lê cá, tôm bóc vỏ, các loại đóng khay hoặc túi hút chân không cần được kiểm nghiệm vi sinh vật, ký sinh trùng, chất bảo quản và dư lượng hóa chất trong quá trình sơ chế và cấp đông.

Mặc dù sản phẩm đã được cấp đông để bảo quản, nhưng quá trình này nếu không đúng kỹ thuật có thể làm biến chất protein, sản sinh độc tố hoặc nhiễm vi sinh chéo. Kiểm nghiệm giúp phát hiện sớm các nguy cơ này trước khi sản phẩm được đưa ra thị trường.

Tiết kiệm tối đa thời gian, chi phí, gửi ngay hồ sơ đến hộp thư: dvgiaminh@gmail.com

Hoặc nhấc máy lên, Gọi ngay cho chúng tôi: 0939 456 569 - 0936 146 055 (zalo).

Thủy sản chế biến – chả cá, cá viên, surimi, đóng hộp

Đây là nhóm sản phẩm có giá trị gia tăng cao và thường sử dụng nguyên liệu đã qua xử lý, gia vị và phụ gia. Các chỉ tiêu kiểm nghiệm tập trung vào: vi sinh vật (Tổng số vi khuẩn hiếu khí, Coliforms…), hóa chất bảo quản (Sodium benzoate, sorbate), phẩm màu, độc tố tự nhiên và độ an toàn phụ gia sử dụng.

Ngoài ra, các tiêu chuẩn cảm quan như màu sắc, mùi vị, độ đồng đều của sản phẩm cũng có thể được kiểm tra nhằm phục vụ đánh giá chất lượng lô hàng và đảm bảo tính nhất quán trong chuỗi cung ứng.

Kiểm nghiệm thủy sản trong phòng thí nghiệm hiện đại

Quy định pháp luật về kiểm nghiệm thủy sản

Căn cứ pháp lý – Luật an toàn thực phẩm, Thông tư 38/2018/TT-BYT

Kiểm nghiệm thủy sản tại Việt Nam hiện nay được thực hiện dựa trên các quy định cụ thể của pháp luật nhằm đảm bảo an toàn thực phẩm trong toàn bộ chuỗi cung ứng. Trước hết, Luật An toàn thực phẩm 2010 là căn cứ pháp lý cao nhất, quy định rõ về trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong việc đảm bảo chất lượng sản phẩm thực phẩm, bao gồm cả thủy sản.

Ngoài ra, Thông tư 38/2018/TT-BYT quy định cụ thể về việc quản lý an toàn thực phẩm đối với các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm, trong đó nêu rõ yêu cầu kiểm nghiệm định kỳ và đột xuất. Thông tư này cũng yêu cầu các chỉ tiêu phải được kiểm tra theo danh mục được ban hành, phù hợp với từng loại sản phẩm.

Căn cứ này đồng thời áp dụng kèm theo hệ thống các tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) và quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) trong kiểm nghiệm thực phẩm nói chung và sản phẩm thủy sản nói riêng.

Quy định riêng đối với sản phẩm xuất khẩu sang thị trường EU, Nhật, Mỹ

Với sản phẩm thủy sản xuất khẩu, ngoài việc tuân thủ quy định của pháp luật Việt Nam, doanh nghiệp còn phải đáp ứng các yêu cầu riêng biệt của từng thị trường nhập khẩu.

Cụ thể, đối với thị trường EU, sản phẩm thủy sản cần đáp ứng Quy định (EC) số 853/2004 và 2073/2005 về vi sinh vật, tồn dư thuốc thú y và kim loại nặng. Doanh nghiệp phải được EU cấp mã số đăng ký và nằm trong danh sách được phép xuất khẩu vào EU.

Đối với thị trường Nhật Bản, quy định của Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản (MHLW) yêu cầu kiểm soát dư lượng hóa chất kháng sinh cực kỳ nghiêm ngặt. Việc kiểm nghiệm phải do các phòng thí nghiệm được công nhận thực hiện.

Với thị trường Mỹ, sản phẩm thủy sản phải tuân thủ quy định của FDA theo chương trình HACCP. Tất cả các lô hàng đều có thể bị kiểm tra ngẫu nhiên về chỉ tiêu vi sinh, thuốc bảo vệ thực vật, kháng sinh…

Tổng thể, các sản phẩm xuất khẩu thường có thêm lớp kiểm nghiệm bổ sung nhằm đảm bảo không bị trả hàng, ảnh hưởng đến uy tín doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Quy trình kiểm nghiệm thủy sản theo chuẩn phòng thí nghiệm

Các bước kiểm nghiệm – từ tiếp nhận mẫu đến trả kết quả

Quy trình kiểm nghiệm thủy sản tiêu chuẩn trong phòng thí nghiệm được thực hiện theo trình tự chặt chẽ, nhằm đảm bảo tính chính xác, khách quan của kết quả. Bước đầu tiên là tiếp nhận mẫu – nơi đại diện cơ sở sản xuất cung cấp mẫu đúng quy cách, khối lượng và bao gói theo tiêu chuẩn.

Sau đó là bước lấy mẫu theo đúng quy trình ISO 17025 và các hướng dẫn chuyên ngành. Mẫu được bảo quản lạnh (nếu cần) và vận chuyển đến phòng thí nghiệm trong thời gian quy định để đảm bảo chất lượng mẫu.

Tiếp theo là quá trình phân tích mẫu – phòng thí nghiệm sử dụng các thiết bị hiện đại như máy sắc ký, quang phổ, máy PCR… để phân tích các chỉ tiêu theo yêu cầu.

Cuối cùng, kết quả sẽ được tổng hợp, so sánh với các tiêu chuẩn hiện hành (TCVN, QCVN hoặc tiêu chuẩn nước nhập khẩu) và gửi trả kết quả có dấu xác nhận từ phòng kiểm nghiệm được công nhận.

Các nhóm chỉ tiêu kiểm nghiệm thường gặp: vi sinh, hóa lý, kim loại nặng

Trong kiểm nghiệm thủy sản, ba nhóm chỉ tiêu phổ biến nhất là: vi sinh vật, chỉ tiêu hóa lý và kim loại nặng.

Chỉ tiêu vi sinh bao gồm: E.Coli, Salmonella, Vibrio cholerae, Vibrio parahaemolyticus… Đây là các vi khuẩn gây bệnh nguy hiểm, cần được kiểm soát chặt chẽ, đặc biệt với thủy sản ăn sống hoặc sơ chế nhẹ.

Chỉ tiêu hóa lý bao gồm hàm lượng nước, độ pH, nitrit, formol, urê, thuốc kháng sinh (chloramphenicol, nitrofuran, tetracycline…). Nhóm này thường phát sinh do sử dụng hóa chất bảo quản không đúng hoặc dư lượng trong quá trình nuôi trồng.

Chỉ tiêu kim loại nặng gồm: chì (Pb), cadimi (Cd), thủy ngân (Hg), asen (As)… Chúng tồn tại trong môi trường nước ô nhiễm và tích tụ trong cơ thể sinh vật thủy sản.

Việc kiểm tra các nhóm chỉ tiêu này giúp doanh nghiệp kiểm soát chất lượng đầu ra, đồng thời đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu, đặc biệt đối với các thị trường khó tính như EU, Mỹ, Nhật.

Nhân viên lấy mẫu thủy sản để kiểm nghiệm chất lượng

Hồ sơ kiểm nghiệm thủy sản cần chuẩn bị

Danh mục giấy tờ cần chuẩn bị trước khi gửi mẫu đi kiểm nghiệm

Để tiến hành kiểm nghiệm thủy sản theo đúng quy định pháp luật, doanh nghiệp cần chuẩn bị bộ hồ sơ kiểm nghiệm thủy sản đầy đủ và hợp lệ. Trước tiên, doanh nghiệp phải xác định loại sản phẩm và mục đích kiểm nghiệm (kiểm định chất lượng định kỳ, kiểm nghiệm để đăng ký lưu hành, hoặc kiểm nghiệm phục vụ xuất khẩu). Dưới đây là các giấy tờ thường gặp:

Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh có ngành nghề phù hợp.

Giấy phép an toàn thực phẩm hoặc các giấy tờ chứng minh điều kiện sản xuất, kinh doanh thực phẩm hợp pháp.

Phiếu yêu cầu kiểm nghiệm theo mẫu của trung tâm thực hiện.

Mẫu sản phẩm đúng yêu cầu kỹ thuật (số lượng mẫu tối thiểu, bảo quản đúng điều kiện lạnh hoặc nhiệt độ phòng).

Hồ sơ kỹ thuật kèm theo nếu có (nhãn sản phẩm, bảng thành phần dinh dưỡng, hướng dẫn sử dụng…).

Chuẩn bị đầy đủ các giấy tờ trên sẽ giúp rút ngắn thời gian tiếp nhận mẫu và đảm bảo kết quả kiểm nghiệm được trả đúng hạn.

Mẫu phiếu yêu cầu kiểm nghiệm và cách ghi nội dung hợp lệ

Phiếu yêu cầu kiểm nghiệm là tài liệu quan trọng bắt buộc trong hồ sơ kiểm nghiệm thủy sản. Mỗi trung tâm kiểm nghiệm thường có mẫu phiếu riêng, nhưng về cơ bản đều yêu cầu doanh nghiệp cung cấp các thông tin sau:

Thông tin đơn vị gửi mẫu: Tên doanh nghiệp, địa chỉ, mã số thuế, người liên hệ, số điện thoại.

Tên sản phẩm kiểm nghiệm: Ghi rõ tên thương mại, dạng trình bày (đóng gói, tươi sống, đông lạnh, chế biến).

Loại mẫu: Thủy sản nguyên con, phi lê, sản phẩm chế biến sẵn…

Chỉ tiêu cần kiểm nghiệm: Doanh nghiệp cần ghi cụ thể nhóm chỉ tiêu như: vi sinh vật, kim loại nặng, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, kháng sinh, chất bảo quản, chỉ tiêu hóa lý…

Mục đích kiểm nghiệm: Kiểm nghiệm định kỳ, kiểm nghiệm công bố sản phẩm, kiểm nghiệm xuất khẩu, chứng minh chất lượng…

Yêu cầu đặc biệt: Thời gian trả kết quả mong muốn, bản cứng/bản mềm, mẫu chứng thư bằng tiếng Việt/Anh…

Cách ghi nội dung phải đầy đủ, rõ ràng và nhất quán với mẫu sản phẩm kèm theo. Nếu doanh nghiệp ghi sai, không đúng yêu cầu chuyên môn, trung tâm kiểm nghiệm có quyền từ chối nhận mẫu hoặc yêu cầu bổ sung, sửa đổi, dẫn đến chậm tiến độ.

Dịch vụ kiểm nghiệm thủy sản trọn gói cho doanh nghiệp

Lợi ích khi sử dụng dịch vụ trọn gói từ trung tâm được công nhận

Đối với các doanh nghiệp sản xuất, chế biến hoặc xuất khẩu thủy sản, việc hợp tác với một đơn vị cung cấp dịch vụ kiểm nghiệm thủy sản trọn gói mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Trước hết, các trung tâm kiểm nghiệm đạt chuẩn ISO 17025 hoặc được Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp cấp phép có năng lực kiểm nghiệm được công nhận quốc gia và quốc tế.

Khi sử dụng dịch vụ trọn gói, doanh nghiệp được:

Tư vấn các bước kiểm nghiệm từ A-Z: từ tiếp nhận mẫu, lựa chọn chỉ tiêu đến nhận kết quả.

Tiết kiệm thời gian và chi phí nhờ thực hiện nhiều chỉ tiêu trong một lần kiểm nghiệm.

Cam kết thời gian trả kết quả nhanh (có thể nhận trong 24–72h tùy mức độ gấp).

Cung cấp chứng thư kiểm nghiệm song ngữ phục vụ mục đích xuất khẩu.

Được bảo mật thông tin sản phẩm, đặc biệt quan trọng với các doanh nghiệp sản xuất công thức độc quyền.

Đặc biệt, nhiều trung tâm còn có chính sách chiết khấu nếu doanh nghiệp kiểm định số lượng lớn hoặc thường xuyên.

Hỗ trợ tư vấn chỉ tiêu phù hợp theo từng loại sản phẩm

Một vấn đề doanh nghiệp thường gặp là không biết nên lựa chọn chỉ tiêu kiểm nghiệm nào cho từng loại thủy sản cụ thể. Với những sản phẩm như tôm đông lạnh, cá phi lê hút chân không, chả cá chế biến, mỗi loại sẽ có nhóm chỉ tiêu riêng biệt được quy định trong tiêu chuẩn quốc gia hoặc quy chuẩn kỹ thuật.

Dịch vụ kiểm nghiệm trọn gói thường kèm theo hỗ trợ tư vấn lựa chọn đúng nhóm chỉ tiêu như:

Vi sinh vật: Salmonella, E. coli, Coliform, Staphylococcus aureus…

Hóa lý: pH, độ ẩm, hàm lượng muối, đạm…

Dư lượng thuốc: Tetracycline, Chloramphenicol, Malachite green…

Chất bảo quản: Sorbate, Benzoate, Nitrite, Nitrate…

Ngoài ra, nếu sản phẩm phục vụ xuất khẩu đi EU, Mỹ, Nhật, đơn vị kiểm nghiệm sẽ hỗ trợ tư vấn thêm các chỉ tiêu theo quy định riêng của từng quốc gia để tránh bị từ chối nhập khẩu. Đây là giá trị rất lớn giúp doanh nghiệp kiểm soát rủi ro pháp lý và bảo đảm chất lượng.

Máy móc kiểm nghiệm thủy sản chuyên nghiệp tại trung tâm

Chi phí và thời gian thực hiện kiểm nghiệm thủy sản

Mức giá kiểm nghiệm theo chỉ tiêu – mẫu sản phẩm – số lượng mẫu

Chi phí kiểm nghiệm thủy sản phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, trong đó quan trọng nhất là số lượng chỉ tiêu cần phân tích, loại sản phẩm (tươi sống, đông lạnh, chế biến sẵn), và số lượng mẫu gửi kiểm. Đối với các chỉ tiêu cơ bản như vi sinh vật thông thường, kim loại nặng, hoặc hóa lý, chi phí thường dao động từ 300.000 – 1.200.000 VNĐ/chỉ tiêu. Nếu kiểm nghiệm toàn diện từ 10 – 20 chỉ tiêu, tổng chi phí có thể từ 3 – 8 triệu đồng/mẫu.

Các mẫu có nguồn gốc xuất khẩu, đặc biệt sang thị trường khó tính như EU, Mỹ, Nhật Bản, có thể yêu cầu thêm các chỉ tiêu đặc thù như dư lượng kháng sinh, ethoxyquin, hoặc độc tố vi nấm, làm chi phí tăng lên từ 1,5 – 2 lần so với mẫu nội địa. Nhiều trung tâm kiểm nghiệm hiện nay có bảng giá công khai hoặc gói dịch vụ trọn gói giúp doanh nghiệp kiểm soát chi phí tốt hơn.

Thời gian trả kết quả và hình thức nhận kết quả nhanh

Thời gian trả kết quả kiểm nghiệm thủy sản thông thường từ 3 – 7 ngày làm việc kể từ ngày trung tâm tiếp nhận mẫu đạt chuẩn. Với các mẫu cần phân tích chuyên sâu, có thể kéo dài đến 10 – 12 ngày, đặc biệt nếu bao gồm các phép thử phức tạp hoặc yêu cầu gửi mẫu đi phân tích tại phòng thí nghiệm vệ tinh.

Một số trung tâm có hỗ trợ dịch vụ kiểm nghiệm nhanh trong 24h – 48h với mức phụ phí dao động từ 20% – 50% tổng chi phí ban đầu. Doanh nghiệp cần đặt lịch trước và cung cấp đầy đủ thông tin sản phẩm, chỉ tiêu cần xét nghiệm để được tư vấn thời gian phù hợp. Kết quả có thể nhận trực tiếp tại trung tâm, qua email có chữ ký số hoặc bản giấy chuyển phát nhanh nếu được yêu cầu.

Những lỗi thường gặp khiến kết quả kiểm nghiệm không đạt

Nguyên nhân mẫu bị nhiễm vi sinh, dư lượng kháng sinh cao

Một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến mẫu thủy sản không đạt kiểm nghiệm là nhiễm vi sinh vượt giới hạn cho phép như E.Coli, Salmonella, hoặc Vibrio parahaemolyticus. Tình trạng này thường do điều kiện vệ sinh không đảm bảo trong quá trình nuôi, thu hoạch, sơ chế hoặc bảo quản.

Ngoài ra, mẫu bị phát hiện dư lượng kháng sinh cao như Chloramphenicol, Tetracycline, Enrofloxacin thường do người nuôi sử dụng kháng sinh không đúng liều, không ngưng thuốc đủ thời gian trước khi thu hoạch. Những vi phạm này không chỉ ảnh hưởng đến kết quả kiểm nghiệm mà còn gây rủi ro lớn cho việc xuất khẩu và niềm tin người tiêu dùng trong nước.

Biện pháp cải thiện điều kiện sản xuất để đạt tiêu chuẩn kiểm nghiệm

Để hạn chế lỗi trong kiểm nghiệm, doanh nghiệp và cơ sở nuôi trồng cần áp dụng quy trình sản xuất sạch như HACCP, VietGAP hoặc GlobalGAP. Hệ thống xử lý nước đầu vào và kiểm soát thức ăn, thuốc thú y cần được ghi chép và kiểm tra thường xuyên.

Trong quá trình thu hoạch và chế biến, cần trang bị dụng cụ sạch, bố trí khu vực phân loại – sơ chế – đóng gói riêng biệt để tránh lây nhiễm chéo. Nhiệt độ bảo quản cũng cần được duy trì ổn định từ 0 – 4°C (đối với bảo quản lạnh) hoặc dưới -18°C (đối với đông lạnh). Trước khi gửi mẫu đi kiểm nghiệm chính thức, doanh nghiệp có thể thực hiện xét nghiệm thử nội bộ hoặc từ bên thứ ba để giảm rủi ro bị trả mẫu.

Việc kiểm nghiệm thủy sản không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng mà còn nâng cao uy tín và chất lượng sản phẩm cho doanh nghiệp. Thực hiện kiểm nghiệm thủy sản đúng quy trình sẽ giúp bạn yên tâm hơn trong kinh doanh và đáp ứng các tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm. Hãy bắt đầu áp dụng kiểm nghiệm thủy sản ngay hôm nay để đảm bảo chất lượng và phát triển bền vững cho ngành thủy sản của bạn.