Nhận cha cho con khi chưa đăng ký kết hôn

Nhận cha cho con khi chưa đăng ký kết hôn là hành động thể hiện trách nhiệm, tình cảm và sự bảo vệ hợp pháp dành cho đứa trẻ. Khi cha mẹ không có giấy đăng ký kết hôn, việc người cha muốn xác lập quan hệ huyết thống với con sẽ phải tuân thủ quy trình pháp lý đặc biệt. Tuy nhiên, không phải ai cũng nắm rõ điều kiện, giấy tờ và cách xử lý trong các trường hợp khó như thiếu giấy chứng sinh hoặc mẹ không hợp tác. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ hướng dẫn bạn thực hiện thủ tục nhận cha cho con khi chưa có hôn thú một cách đầy đủ, dễ hiểu và cập nhật theo quy định pháp luật mới nhất.

Nhận cha cho con khi chưa đăng ký kết hôn là gì?

Hiểu đúng về việc nhận cha cho con không có hôn thú

Nhận cha cho con khi chưa đăng ký kết hôn là thủ tục pháp lý cho phép người cha xác lập quan hệ huyết thống với con ruột của mình dù giữa cha và mẹ của đứa trẻ chưa đăng ký kết hôn tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Nhiều người vẫn lầm tưởng chỉ khi cha mẹ có đăng ký kết hôn thì mới có thể làm giấy khai sinh đủ tên cha mẹ cho con. Tuy nhiên, pháp luật Việt Nam cho phép nhận con ngoài giá thú nếu có đủ căn cứ xác nhận mối quan hệ huyết thống cha – con.

Việc thực hiện nhận con không cần chứng minh mối quan hệ vợ chồng, mà cần tập trung vào chứng minh sự tồn tại của quan hệ huyết thống giữa cha và con. Sau khi được cơ quan nhà nước công nhận, thông tin của người cha sẽ được bổ sung trên giấy khai sinh và ghi nhận trong hệ thống hộ tịch quốc gia.

Căn cứ pháp lý về quyền nhận con

Căn cứ theo các văn bản pháp luật sau:

Điều 15, 16 Luật Hộ tịch 2014: Quy định về đăng ký nhận cha, mẹ, con.

Điều 88 và Điều 89 Bộ luật Dân sự 2015: Xác định cha mẹ con theo huyết thống.

Thông tư 04/2020/TT-BTP: Hướng dẫn chi tiết thi hành Luật Hộ tịch về đăng ký hộ tịch tại UBND cấp xã.

Người cha có thể nộp hồ sơ đơn phương nhận con kể cả khi không có sự đồng thuận của mẹ, với điều kiện có chứng cứ thuyết phục về quan hệ huyết thống, thường là kết quả xét nghiệm ADN. Trong một số trường hợp đặc biệt, nếu không thể thực hiện thủ tục tại UBND thì cần chuyển sang khởi kiện tại Tòa án để xác lập quan hệ pháp lý.

Điều kiện để nhận cha cho con khi chưa có giấy kết hôn

Về độ tuổi của con và mối quan hệ huyết thống

Không phải mọi trường hợp đều có thể thực hiện thủ tục nhận cha cho con tại UBND. Việc tiếp nhận còn phụ thuộc vào độ tuổi của người con và khả năng chứng minh quan hệ huyết thống.

Nếu con dưới 14 tuổi: Thủ tục được thực hiện tại UBND cấp xã nơi cư trú của người nhận con hoặc người được nhận.

Nếu con từ 14 tuổi trở lên: Phải có sự đồng ý bằng văn bản của người con.

Nếu con từ 18 tuổi trở lên: Việc nhận cha phải có sự đồng ý của cả người được nhận lẫn người mẹ (nếu liên quan đến giấy khai sinh), hoặc phải thực hiện qua Tòa án nếu không đồng thuận.

Ngoài độ tuổi, yếu tố quan trọng nhất là chứng cứ về quan hệ huyết thống, thông thường là kết quả xét nghiệm ADN giữa cha và con, hoặc các tài liệu khác như thư từ, hình ảnh, lời khai nhân chứng…

Vấn đề đồng thuận của người mẹ và khi nào phải xét nghiệm ADN

Việc người mẹ đồng ý hay không đồng ý ảnh hưởng đến thủ tục đăng ký nhận cha cho con:

Nếu mẹ đồng ý: Hai bên cùng ký tên vào hồ sơ đăng ký tại UBND, thủ tục đơn giản, không cần xét nghiệm ADN.

Nếu mẹ không đồng ý: Cơ quan hộ tịch không giải quyết. Người cha phải khởi kiện ra Tòa án để yêu cầu xác nhận quan hệ cha – con. Trong quá trình xét xử, xét nghiệm ADN là yêu cầu bắt buộc.

Ngoài ra, nếu không liên hệ được với người mẹ, hoặc mẹ bỏ đi không rõ tung tích, người cha có thể làm đơn trình bày rõ hoàn cảnh kèm đề nghị thực hiện xét nghiệm ADN và xác lập mối quan hệ qua con đường tố tụng. Điều này đòi hỏi hồ sơ phải đầy đủ và chính xác hơn nhiều so với thủ tục hành chính thông thường.

Hồ sơ nhận con trong trường hợp chưa có hôn thú

Thành phần hồ sơ theo Luật Hộ tịch hiện hành

Khi tiến hành nhận con không có giấy đăng ký kết hôn, người cha cần chuẩn bị bộ hồ sơ đầy đủ theo quy định tại Điều 25 Luật Hộ tịch và Thông tư 04/2020/TT-BTP. Bao gồm:

Tờ khai đăng ký nhận cha, mẹ, con (theo mẫu).

Bản sao CCCD/CMND của người nhận con.

Bản sao Giấy khai sinh của người con (nếu đã có).

Giấy tờ, tài liệu chứng minh quan hệ cha – con:

Kết quả xét nghiệm ADN (nếu có).

Thư từ, ảnh chụp, nhật ký, lời khai nhân chứng…

Giấy tờ chứng minh nơi cư trú của các bên.

Trong một số trường hợp, cần bổ sung văn bản cam kết hoặc đơn trình bày về hoàn cảnh (ví dụ: mẹ không hợp tác, con sinh ngoài giá thú…).

Trường hợp thiếu giấy khai sinh, giấy chứng sinh cần xử lý ra sao?

Nếu con chưa có giấy khai sinh hoặc bị thiếu giấy chứng sinh, cần thực hiện:

Làm giấy khai sinh trước nếu chưa có:

Đề nghị UBND cấp xã đăng ký khai sinh muộn.

Kèm theo giấy chứng sinh (nếu còn), hoặc xác nhận từ bệnh viện, trạm y tế nơi sinh.

Nếu không còn giấy chứng sinh:

Có thể thay bằng văn bản xác nhận của người làm chứng (bà đỡ, cán bộ y tế…).

Trong trường hợp sinh tại nhà, có thể lập biên bản xác nhận từ tổ trưởng tổ dân phố, chính quyền địa phương.

Sau khi hoàn tất khai sinh, người cha mới có thể tiến hành đăng ký nhận cha tại cùng UBND cấp xã. Nếu quá khó khăn, có thể làm đồng thời thủ tục đăng ký khai sinh và nhận cha – con.

Thủ tục nhận cha cho con khi chưa đăng ký kết hôn tại UBND

Trình tự tiếp nhận hồ sơ và xét duyệt tại địa phương

Khi hoàn tất hồ sơ theo hướng dẫn, người cha nộp trực tiếp tại Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả UBND cấp xã/phường nơi cư trú của mình hoặc của người con.

Trình tự thực hiện:

Nộp hồ sơ: Kèm theo giấy tờ cá nhân, giấy khai sinh, tờ khai nhận cha, bằng chứng xác minh quan hệ huyết thống (nếu cần).

Tiếp nhận và kiểm tra hồ sơ: Công chức hộ tịch kiểm tra tính hợp lệ của các giấy tờ.

Trường hợp hồ sơ đầy đủ, hợp lệ: viết phiếu hẹn giải quyết.

Nếu thiếu hồ sơ: hướng dẫn bổ sung bằng văn bản.

Niêm yết công khai hồ sơ tại UBND trong 7 ngày làm việc.

Xác minh thực tế (nếu cần): UBND có quyền yêu cầu xác minh, làm rõ quan hệ cha – con nếu có nghi ngờ hoặc hồ sơ chưa đủ căn cứ.

Lưu ý:

Nếu có tranh chấp hoặc mẹ không đồng ý: UBND sẽ từ chối giải quyết hành chính, yêu cầu chuyển hồ sơ sang Tòa án.

Thời gian xử lý và cấp lại giấy khai sinh mới

Sau khi kết thúc thời gian niêm yết công khai, nếu không có khiếu nại hoặc tranh chấp nào, UBND cấp xã sẽ tiến hành:

Ghi nhận thông tin cha vào sổ hộ tịch.

Cấp Giấy khai sinh mới cho con với đầy đủ thông tin cha, mẹ.

Trả kết quả cho người yêu cầu theo lịch hẹn trong phiếu tiếp nhận.

Thời gian giải quyết:

Theo quy định tại Luật Hộ tịch, việc đăng ký nhận cha cho con được giải quyết trong 5 ngày làm việc, kể từ ngày niêm yết công khai kết thúc và hồ sơ hợp lệ.

Trường hợp cần xác minh hoặc bổ sung giấy tờ, thời gian có thể kéo dài thêm 5 ngày làm việc.

Kết quả nhận được:

Giấy khai sinh mới (bản chính).

Trích lục đăng ký nhận cha, mẹ, con theo mẫu do Bộ Tư pháp quy định.

Thông tin của cha được cập nhật vào cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử quốc gia.

Các tình huống đặc biệt thường gặp

Nhận cha cho con khi mẹ không hợp tác

Một trong những tình huống nhạy cảm thường gặp là người cha muốn nhận con nhưng mẹ không hợp tác. Theo quy định của Luật Hộ tịch và Luật Dân sự, nếu việc nhận cha cho con gây ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của người con, thì cơ quan hộ tịch có thể yêu cầu sự đồng thuận hoặc ý kiến từ mẹ.

Tuy nhiên, nếu người cha có giấy tờ chứng minh quan hệ huyết thống rõ ràng (giám định ADN) và việc nhận con không tranh chấp, không vi phạm quyền nuôi dưỡng, thì hồ sơ vẫn có thể được cơ quan hộ tịch xem xét và xử lý. Trong trường hợp mẹ phản đối hoặc vắng mặt, UBND cấp xã/phường sẽ tiến hành xác minh, mời các bên làm việc, và có thể yêu cầu cung cấp chứng cứ khách quan để đảm bảo tính trung thực của việc nhận con.

Nhận con đã trưởng thành – có cần làm lại giấy khai sinh?

Trường hợp nhận con đã đủ 18 tuổi vẫn được pháp luật cho phép theo quy định về xác lập quan hệ nhân thân. Lúc này, người con hoàn toàn có quyền tự nguyện đồng ý được người cha nhận mà không cần sự đồng ý từ mẹ.

Điểm đáng lưu ý là: nếu con đã có giấy khai sinh nhưng phần “họ tên cha” đang để trống, thì sau khi thủ tục nhận cha hoàn tất, UBND sẽ ghi bổ sung thông tin người cha vào giấy khai sinh hiện có, chứ không cấp lại mới hoàn toàn. Như vậy, không cần làm lại toàn bộ giấy khai sinh, mà chỉ cần cấp bản sao có nội dung được cập nhật mới.

Nếu người con đã thay đổi hộ khẩu hoặc đang cư trú ở nơi khác, hồ sơ vẫn nộp tại nơi cư trú của người được nhận hoặc nơi cư trú của người khai (cha/mẹ).

Mức lệ phí, nơi nộp hồ sơ và thời hạn giải quyết

UBND xã/phường có thẩm quyền giải quyết không?

Theo quy định tại Luật Hộ tịch 2014, UBND cấp xã/phường nơi cư trú của người nhận hoặc người được nhận là cha, mẹ, con có thẩm quyền tiếp nhận và giải quyết hồ sơ nhận cha con. Đây là cấp đầu tiên và quan trọng nhất trong quy trình hộ tịch, nơi sẽ xác minh hồ sơ, mời các bên làm việc, và ra quyết định công nhận quan hệ cha – con hợp pháp.

Nếu hồ sơ có yếu tố nước ngoài hoặc phát sinh tranh chấp, UBND sẽ hướng dẫn chuyển hồ sơ lên Phòng Tư pháp cấp huyện hoặc Sở Tư pháp tùy trường hợp cụ thể.

Lệ phí, thời gian, và cách nhận kết quả

Lệ phí: Theo Thông tư 85/2019/TT-BTC, lệ phí thực hiện thủ tục nhận cha cho con dao động từ 10.000 – 25.000 đồng, miễn phí với người thuộc diện hộ nghèo, dân tộc thiểu số, hoặc người có công.

Thời gian giải quyết: Tối đa 15 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ. Trong trường hợp cần xác minh thêm, thời hạn có thể được gia hạn thêm theo quy định.

Nhận kết quả: Trực tiếp tại UBND hoặc qua dịch vụ bưu điện (nếu đã đăng ký từ đầu). Người nộp cần mang theo giấy hẹn hoặc CCCD bản gốc để đối chiếu.

Có nên dùng dịch vụ pháp lý hỗ trợ không?

Những ai nên sử dụng dịch vụ hỗ trợ?

Bạn nên cân nhắc sử dụng dịch vụ pháp lý hỗ trợ nhận cha con nếu thuộc các trường hợp sau:

Cha đang ở nước ngoài, không thể có mặt trực tiếp

Hồ sơ bị thiếu giấy chứng sinh, thiếu hợp pháp hóa lãnh sự, thiếu giấy ủy quyền hợp lệ

Có khả năng xảy ra tranh chấp hoặc bị mẹ từ chối xác nhận

Không hiểu rõ quy trình pháp lý, cần người thay mặt làm việc với cơ quan hộ tịch

Không có thời gian đi lại nhiều lần để xử lý bổ sung hồ sơ

Lợi ích khi sử dụng dịch vụ trọn gói

Sử dụng dịch vụ pháp lý trọn gói giúp:

Soạn hồ sơ đầy đủ, đúng biểu mẫu ngay từ đầu

Tránh bị từ chối do sai sót nhỏ về giấy tờ, chữ ký hoặc thiếu tài liệu xác minh

Theo dõi tiến độ hồ sơ, thay mặt khách hàng làm việc với cơ quan nhà nước

Giải trình, hỗ trợ pháp lý nếu phát sinh yêu cầu về xét nghiệm ADN, chứng minh quan hệ huyết thống

Tư vấn các giải pháp thay thế khi thiếu giấy tờ, mất liên lạc với người mẹ, hoặc người con ở xa

Chi phí dịch vụ thường dao động từ 1 triệu – 3 triệu đồng/hồ sơ, tùy mức độ phức tạp. Trong nhiều trường hợp, sử dụng dịch vụ giúp rút ngắn thời gian xử lý từ vài tháng xuống còn 2–3 tuần.

Giải đáp các thắc mắc thường gặp

Nếu chưa có ADN, có được nộp hồ sơ không?

Có. Hồ sơ nhận cha con không bắt buộc phải nộp kèm xét nghiệm ADN từ đầu, trừ khi:

Cơ quan hộ tịch thấy hồ sơ thiếu căn cứ rõ ràng

Mẹ hoặc người thân của trẻ không hợp tác xác nhận

Người con đã đủ tuổi và từ chối xác lập quan hệ

Trường hợp đó, UBND cấp xã có quyền yêu cầu thực hiện giám định ADN để làm căn cứ bổ sung cho việc cấp Giấy khai sinh hoặc ghi nhận quan hệ cha – con.

Có thể làm thủ tục nhận con online không?

Hiện tại, Cổng dịch vụ công quốc gia (dichvucong.gov.vn) đã cho phép nộp hồ sơ nhận cha cho con online tại một số địa phương. Tuy nhiên:

Vẫn phải nộp bản giấy trực tiếp để đối chiếu chữ ký, tài liệu gốc

Hệ thống chỉ hỗ trợ tiếp nhận ban đầu, chưa thay thế hoàn toàn quy trình xác minh thực tế

Nếu cha đang ở nước ngoài, người khai tại Việt Nam có thể nộp online rồi tiếp tục bổ sung hồ sơ trực tiếp tại UBND cấp xã/phường để đẩy nhanh tiến độ xử lý.

Có được rút hồ sơ khi đang chờ xử lý?

Theo quy định, người nộp có quyền rút hồ sơ nếu chưa có kết luận giải quyết. Việc rút hồ sơ cần:

Gửi đơn xin rút hồ sơ bằng văn bản

Trình bày rõ lý do rút (chuyển địa chỉ cư trú, không muốn xác lập quan hệ nữa, bổ sung giấy tờ sau…)

Nộp tại nơi đã tiếp nhận hồ sơ (thường là UBND xã/phường)

Nếu rút hồ sơ giữa chừng, cơ quan hộ tịch sẽ lưu lại dấu vết và lý do, để làm căn cứ xử lý nếu có phát sinh tranh chấp sau này. Việc rút hồ sơ không ảnh hưởng đến quyền nộp lại sau nếu bạn có nhu cầu, tuy nhiên cần lưu ý thời hạn và các thay đổi pháp lý mới tại thời điểm nộp lại.

Nhận cha cho con khi chưa đăng ký kết hôn không chỉ là việc pháp lý mà còn là sự thừa nhận danh phận, mang lại quyền lợi hợp pháp cho đứa trẻ như: mang họ cha, được khai sinh, nhập hộ khẩu và hưởng quyền thừa kế. Tuy nhiên, nếu không hiểu luật, người cha có thể bị từ chối hồ sơ hoặc mất thời gian đi lại nhiều lần. Để thủ tục diễn ra thuận lợi, bạn có thể tham khảo bài viết hoặc nhờ dịch vụ pháp lý hỗ trợ nhận cha cho con – giúp hoàn tất nhanh chóng, đúng quy định và tiết kiệm chi phí. Đừng để thủ tục pháp lý làm chậm hành trình yêu thương dành cho con!