Trình tự lập hồ sơ thay đổi địa giới hành chính TP.HCM đúng quy định

Trình tự lập hồ sơ thay đổi địa giới hành chính TP.HCM đúng quy định là vấn đề được đặc biệt quan tâm trong bối cảnh thành phố đang tái cấu trúc lại hệ thống đơn vị hành chính, đặc biệt là sau các đợt sáp nhập, chia tách tại TP Thủ Đức và các quận nội thành. Việc thực hiện đúng quy trình lập hồ sơ giúp các cơ quan hành chính thực hiện việc điều chỉnh nhanh chóng, đúng luật, hạn chế tối đa các rủi ro về pháp lý hoặc phản đối từ người dân. Để hỗ trợ cán bộ địa phương cũng như các tổ chức, đơn vị tư vấn hành chính, bài viết dưới đây sẽ cung cấp hướng dẫn chi tiết trình tự lập hồ sơ điều chỉnh địa giới hành chính tại TP.HCM theo đúng quy định mới nhất năm 2025.

Cơ sở pháp lý thay đổi địa giới hành chính tại TP.HCM 

Luật tổ chức chính quyền địa phương

Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi, bổ sung năm 2019 và cập nhật năm 2024) là văn bản nền tảng quy định thẩm quyền, nguyên tắc và trình tự thành lập, giải thể, chia tách, sáp nhập, điều chỉnh đơn vị hành chính.

Tại TP.HCM, các cơ quan như UBND quận/huyện, Hội đồng nhân dân, UBND TP.HCM được quyền lập hồ sơ điều chỉnh địa giới hành chính khi đáp ứng các điều kiện theo luật. Đồng thời, Luật cũng yêu cầu lấy ý kiến cử tri làm cơ sở để Quốc hội hoặc Ủy ban Thường vụ Quốc hội ra nghị quyết điều chỉnh.

Nghị quyết 595/NQ-UBTVQH15 năm 2023

Nghị quyết 595/NQ-UBTVQH15 quy định tiêu chuẩn của các đơn vị hành chính các cấp theo:

Diện tích tự nhiên tối thiểu;

Quy mô dân số tối thiểu;

Đặc thù phát triển đô thị, vùng miền.

Tại TP.HCM, nghị quyết này là căn cứ quan trọng để rà soát lại toàn bộ các quận/huyện/phường không còn đạt tiêu chuẩn – ví dụ như một số phường tại Quận 10, Quận 3 có diện tích quá nhỏ hoặc dân số quá thấp. Từ đó, thành phố tiến hành lập đề án sáp nhập hoặc điều chỉnh địa giới cho phù hợp thực tiễn.

Hướng dẫn của Bộ Nội vụ về lập hồ sơ điều chỉnh địa giới

Bộ Nội vụ ban hành hướng dẫn chi tiết về trình tự, nội dung và thành phần hồ sơ điều chỉnh địa giới hành chính, bao gồm:

Tờ trình của UBND cấp huyện/quận hoặc thành phố;

Đề án điều chỉnh địa giới hành chính;

Bản đồ địa giới cũ – mới có xác nhận kỹ thuật đo đạc;

Biên bản lấy ý kiến cử tri, HĐND cấp xã, huyện.

TP.HCM áp dụng hướng dẫn này để xây dựng hồ sơ theo từng cấp đơn vị hành chính, đảm bảo đúng trình tự pháp lý và được thông qua nhanh chóng.

Khi nào cần lập hồ sơ thay đổi địa giới hành chính? 

Sáp nhập, chia tách quận/huyện

Việc sáp nhập hoặc chia tách quận/huyện được thực hiện khi:

Một đơn vị hành chính không còn đạt tiêu chuẩn về dân số, diện tích theo Nghị quyết 595;

Cần thiết tổ chức lại để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước;

Phục vụ yêu cầu phát triển đô thị nhanh, như tại TP.Thủ Đức.

Việc này yêu cầu xây dựng đề án và lấy ý kiến cử tri toàn bộ địa bàn bị ảnh hưởng, đồng thời đánh giá tác động hành chính, dân cư và quy hoạch tổng thể.

Điều chỉnh ranh giới phường, xã

Điều chỉnh ranh giới phường/xã thường được thực hiện khi:

Có sự thay đổi thực tế do phát triển đô thị, quy hoạch mới;

Một phần địa bàn của phường này chồng lấn sang phường khác;

Đảm bảo thuận tiện cho việc cung cấp dịch vụ công, cấp sổ đỏ, quản lý hành chính.

Đặc biệt, khi chia tách các khu dân cư mới, khu đô thị mới, TP.HCM cần điều chỉnh địa giới để đồng bộ với quy hoạch và pháp lý.

Tình huống thực tế tại TP.HCM – quận 3, quận 10, TP Thủ Đức

Tại TP.HCM, một số tình huống cụ thể đã đặt ra yêu cầu lập hồ sơ điều chỉnh địa giới hành chính:

Quận 3 và Quận 10 có nhiều phường không còn đạt tiêu chuẩn diện tích hoặc dân số, nên đang được đề xuất giảm số lượng phường;

1. Thủ Đức, sau khi sáp nhập Quận 2, 9 và Thủ Đức cũ, đang tiếp tục điều chỉnh nội bộ địa giới các phường để phù hợp với phát triển đô thị mới;

Một số khu vực tại Hóc Môn, Bình Chánh cũng đang được rà soát để đưa lên cấp quận, điều này sẽ kéo theo điều chỉnh địa giới hành chính các xã trực thuộc.

Trình tự lập hồ sơ thay đổi địa giới hành chính TP.HCM đúng quy định 

Việc thay đổi địa giới hành chính tại TP.HCM là thủ tục mang tính chiến lược và pháp lý cao, cần thực hiện đúng trình tự được quy định tại Nghị định 54/2022/NĐ-CP. Dưới đây là 6 bước cụ thể:

Bước 1: Soạn tờ trình của UBND cấp quận, huyện

UBND quận/huyện nơi có đề xuất điều chỉnh địa giới cần:

Soạn tờ trình nêu rõ lý do điều chỉnh (quản lý hành chính, phát triển kinh tế, khắc phục chồng lấn…)

Xác định đơn vị hành chính chịu ảnh hưởng

Bước 2: Lập đề án điều chỉnh kèm số liệu dân cư, diện tích

Đề án phải thể hiện:

Thông tin dân số: tổng dân số, mật độ, phân bố theo khu vực

Diện tích đất tự nhiên, tình trạng sử dụng đất

Phân tích tác động và giải pháp tổ chức hành chính sau điều chỉnh

Bước 3: Chuẩn bị bản đồ địa giới trước và sau điều chỉnh

Cần có:

Bản đồ hiện trạng địa giới hành chính trước khi điều chỉnh

Bản đồ địa giới mới, thể hiện rõ ranh giới bằng tọa độ, mốc giới

Bản đồ phải được Sở Tài nguyên và Môi trường hoặc cơ quan đo đạc cấp tỉnh xác nhận

Bước 4: Lấy ý kiến cử tri và tổ chức đoàn thể

Tổ chức:

Họp dân cư, phát phiếu lấy ý kiến

Lấy ý kiến HĐND các cấp, Ủy ban MTTQ, các tổ chức chính trị – xã hội

Lập biên bản tổng hợp tỷ lệ đồng thuận và phản hồi

Bước 5: Trình UBND TP.HCM và Bộ Nội vụ thẩm định

UBND quận/huyện gửi hồ sơ lên UBND TP.HCM để xem xét, sau đó:

TP.HCM sẽ trình Bộ Nội vụ tổ chức thẩm định nội dung

Nếu đầy đủ, Bộ Nội vụ lập hồ sơ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội

Bước 6: Trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành nghị quyết

Kết quả cuối cùng:

Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành nghị quyết điều chỉnh địa giới hành chính

UBND TP.HCM công bố và cập nhật trên các hệ thống quản lý địa phương

Thành phần hồ sơ theo đúng quy định pháp luật 

Hồ sơ đề nghị điều chỉnh địa giới hành chính tại TP.HCM phải đầy đủ, chính xác theo Điều 10 của Nghị định 54/2022/NĐ-CP:

Tờ trình

Tờ trình do UBND cấp quận/huyện hoặc UBND TP.HCM ban hành, nêu:

• Mục đích điều chỉnh
• Phạm vi và đối tượng điều chỉnh
• Kiến nghị về phân cấp quản lý mới
• Đề án điều chỉnh địa giới hành chính

Gồm:

Phân tích hiện trạng: dân cư, đất đai, hạ tầng, quản lý hành chính

Lý do, sự cần thiết điều chỉnh

Dự kiến phương án sắp xếp đơn vị hành chính mới

Bản đồ địa giới kèm xác nhận kỹ thuật

Phải có:

Bản đồ địa giới trước và sau khi điều chỉnh

Thể hiện ranh giới, tọa độ, mốc giới, có đóng dấu xác nhận của cơ quan chuyên môn

Định dạng bản đồ số và bản cứng

Biên bản lấy ý kiến và tổng hợp kết quả

Tài liệu gồm:

Biên bản họp cử tri tại các khu vực liên quan

Phiếu ý kiến, thống kê tỷ lệ đồng thuận

Biên bản lấy ý kiến HĐND, các tổ chức đoàn thể

Vai trò và trách nhiệm của các cơ quan liên quan 

Trong quá trình lập và phê duyệt hồ sơ điều chỉnh địa giới hành chính tại TP.HCM, nhiều cấp cơ quan cùng phối hợp để đảm bảo quy trình hợp pháp, khách quan và hiệu quả. Mỗi đơn vị có nhiệm vụ cụ thể như sau:

UBND cấp quận, huyện

Là đơn vị khởi xướng đề xuất, trực tiếp khảo sát thực trạng địa bàn.

Tổ chức lấy ý kiến người dân, tổng hợp kết quả đồng thuận và hoàn chỉnh hồ sơ bước đầu.

Phối hợp với phòng Nội vụ quận/huyện lập Đề án điều chỉnh địa giới gửi UBND TP thông qua Sở Nội vụ.

Sở Nội vụ TP.HCM

Chủ trì hướng dẫn, thẩm định sơ bộ hồ sơ từ cấp quận/huyện.

Đảm bảo các hồ sơ đáp ứng tiêu chuẩn theo Nghị quyết 1211/2016/UBTVQH13 và các văn bản hướng dẫn.

Làm đầu mối tổng hợp trình UBND TP.HCM ban hành văn bản thống nhất để gửi Bộ Nội vụ.

Bộ Nội vụ

Thẩm định nội dung đề án, bản đồ, số liệu dân cư, đất đai, kết quả lấy ý kiến nhân dân.

Tổ chức đoàn khảo sát thực địa (nếu cần), yêu cầu bổ sung hồ sơ (nếu thiếu).

Sau khi đủ điều kiện, trình Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội

Là cơ quan có thẩm quyền cao nhất trong việc quyết định địa giới hành chính (trừ các trường hợp Quốc hội phải ra Nghị quyết).

Phê duyệt, ký ban hành Nghị quyết chính thức để làm căn cứ triển khai tại địa phương.

Toàn bộ quá trình được cập nhật lên hệ thống Cơ sở dữ liệu quốc gia về địa giới.

Thời gian thực hiện các bước lập hồ sơ 

Việc lập và phê duyệt hồ sơ điều chỉnh địa giới hành chính tại TP.HCM cần đảm bảo đúng tiến độ, tránh bị trả lại hoặc kéo dài thời gian xử lý.

Thời gian chuẩn bị và hoàn thiện hồ sơ

Thời gian trung bình để lập đầy đủ tờ trình, đề án, bản đồ, biểu mẫu, lấy ý kiến cử tri… là 60 – 90 ngày.

Trường hợp khu vực có tranh chấp hoặc cần khảo sát kỹ hơn có thể kéo dài thêm.

Thời gian thẩm định của Bộ Nội vụ

Sau khi tiếp nhận hồ sơ từ UBND TP.HCM, Bộ Nội vụ có 30 ngày làm việc để thẩm định sơ bộ.

Nếu hồ sơ đầy đủ, Bộ sẽ trình Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Nếu chưa đủ, có thể yêu cầu bổ sung, làm kéo dài thêm 15 – 30 ngày nữa.

Thời gian ban hành nghị quyết chính thức

Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ xem xét ban hành Nghị quyết trong kỳ họp gần nhất, thông thường từ 30 – 45 ngày sau khi tiếp nhận từ Bộ Nội vụ.

Như vậy, tổng thời gian thực hiện có thể từ 120 đến 180 ngày, tùy mức độ phức tạp của từng địa bàn.

Những sai sót cần tránh khi lập hồ sơ điều chỉnh địa giới 

Việc lập hồ sơ điều chỉnh địa giới hành chính là quy trình nghiêm ngặt, đòi hỏi tính pháp lý và kỹ thuật cao. Nếu không cẩn trọng, hồ sơ dễ bị trả về hoặc kéo dài thời gian xử lý. Dưới đây là những sai sót phổ biến cần tuyệt đối tránh:

Thiếu bản đồ kỹ thuật chính xác

Đây là lỗi nghiêm trọng nhất. Nhiều hồ sơ không đính kèm bản đồ địa chính có toạ độ VN-2000, không thể hiện ranh giới cũ – mới rõ ràng hoặc dùng bản đồ không có xác nhận của Sở TN&MT.

👉 Khuyến nghị: Bản đồ cần được đơn vị chuyên môn đo vẽ lại, thể hiện chi tiết mốc giới, diện tích, các điểm dân cư, kênh rạch… theo chuẩn kỹ thuật hiện hành.

Không có đầy đủ ý kiến cử tri

Một số địa phương chỉ tổ chức lấy ý kiến một phần dân cư hoặc không có biên bản, tổng hợp kết quả cụ thể.

👉 Theo quy định tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương, lấy ý kiến cử tri là bắt buộc và phải có xác nhận, đóng dấu của UBND cấp xã/phường.

Hồ sơ không đúng mẫu, thiếu căn cứ pháp lý

Nhiều hồ sơ không dẫn đầy đủ căn cứ nghị quyết, luật, quyết định quy hoạch liên quan đến địa giới. Ngoài ra, mẫu Tờ trình, Báo cáo thuyết minh, Đề án thường không đúng quy định tại Thông tư hướng dẫn của Bộ Nội vụ.

👉 Nên tham khảo mẫu hồ sơ của các địa phương đã được duyệt, đồng thời phối hợp với Sở Nội vụ trong suốt quá trình soạn thảo.

Một số ví dụ thực tiễn từ TP.HCM 

TP.HCM là địa phương có tốc độ đô thị hóa nhanh, thường xuyên có nhu cầu điều chỉnh địa giới để phục vụ phát triển đô thị, giao thông và dân cư. Dưới đây là một số ví dụ cụ thể:

Lập hồ sơ điều chỉnh địa giới tại TP Thủ Đức

Việc thành lập TP Thủ Đức trên cơ sở sáp nhập Quận 2, 9 và Thủ Đức là một trong những đề án địa giới lớn nhất từ trước đến nay. Hồ sơ được chuẩn bị kỹ lưỡng trong gần 2 năm, bao gồm:

Bản đồ chi tiết, biên bản bàn giao ranh giới;

Ý kiến của hàng chục ngàn cử tri khu vực sáp nhập;

Đánh giá tác động đến dân cư, hạ tầng, ngân sách.

👉 Đây là điển hình về việc phối hợp đồng bộ giữa Sở Nội vụ, UBND TP, Bộ Nội vụ và Quốc hội.

Điều chỉnh ranh giới Quận 10 với Quận 3

Một số tuyến đường giáp ranh như đường Cách Mạng Tháng 8, Ba Tháng Hai có nhà dân nằm giữa hai quận gây khó khăn trong quản lý đất đai và hộ khẩu. TP.HCM đã đề xuất điều chỉnh ranh giới hành chính để:

Gộp các dãy nhà về một quận thống nhất;

Dễ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất;

Tăng hiệu quả quản lý thuế và hạ tầng.

Phản hồi từ người dân và bài học triển khai thực tế

TP.HCM ghi nhận một số phản hồi từ người dân về lo ngại thay đổi địa giới sẽ làm thay đổi địa chỉ hộ khẩu, trường học, y tế… Tuy nhiên, chính quyền đã:

Tổ chức họp dân, gửi văn bản giải thích;

Cam kết không ảnh hưởng đến quyền lợi đang có;

Hướng dẫn cụ thể các thủ tục cập nhật giấy tờ sau khi thay đổi.

👉 Bài học: Cần truyền thông minh bạch và hỗ trợ thủ tục hành chính kịp thời để tạo sự đồng thuận xã hội.

Xem thêm: Thủ tục pháp lý thay đổi địa giới hành chính theo quy định mới nhất

Kết luận

Việc điều chỉnh địa giới hành chính tại TP.HCM là nhiệm vụ quan trọng nhằm tổ chức lại bộ máy hành chính hợp lý, phục vụ phát triển kinh tế – xã hội lâu dài. Từ bước lập hồ sơ, tổ chức lấy ý kiến cử tri đến giai đoạn thẩm định và ban hành quyết định, tất cả đều phải được thực hiện đúng quy trình, đảm bảo tính pháp lý và đồng thuận nhân dân.

TP.HCM là địa phương đi đầu trong việc triển khai các đề án địa giới có quy mô lớn. Qua các ví dụ điển hình như TP Thủ Đức hay điều chỉnh ranh giới quận nội thành, có thể thấy rằng sự phối hợp đồng bộ giữa các sở ngành và chính quyền cơ sở là chìa khóa thành công.

✅ Bài viết đã tổng hợp toàn bộ những sai sót thường gặp, điển hình thực tế và cách triển khai hiệu quả – là tài liệu tham khảo hữu ích cho các địa phương đang chuẩn bị lập hồ sơ điều chỉnh địa giới hành chính trong năm 2025.