Thủ tục pháp lý thay đổi địa giới hành chính theo quy định mới nhất
Thủ tục pháp lý thay đổi địa giới hành chính theo quy định mới nhất là một trong những nội dung quan trọng được điều chỉnh chặt chẽ trong hệ thống pháp luật Việt Nam. Đây là thủ tục không phổ biến nhưng mang tính chiến lược trong quản lý nhà nước, nhằm phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội, đảm bảo quốc phòng – an ninh, hoặc để khắc phục bất cập trong quá trình tổ chức hành chính hiện hữu.
Theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2015 (sửa đổi 2019) và các văn bản hướng dẫn như Nghị quyết số 595/NQ-UBTVQH15 năm 2022, quá trình thay đổi địa giới hành chính cần được thực hiện theo trình tự pháp lý rõ ràng, chặt chẽ từ cấp xã đến Trung ương. Bài viết sẽ trình bày chi tiết thủ tục hành chính thay đổi địa giới, hồ sơ pháp lý cần chuẩn bị, thẩm quyền xét duyệt và những quy định mới nhất năm 2025 để bạn đọc – đặc biệt là cán bộ địa phương – có thể tiếp cận chính xác và thực hiện hiệu quả.
Tổng quan về thủ tục pháp lý thay đổi địa giới hành chính
Thủ tục pháp lý thay đổi địa giới hành chính là một quá trình hành chính – pháp lý phức tạp, đòi hỏi sự tuân thủ chặt chẽ theo các quy định hiện hành của Nhà nước. Việc thay đổi địa giới hành chính có thể bao gồm sáp nhập, chia tách hoặc điều chỉnh ranh giới giữa các đơn vị hành chính từ cấp xã, cấp huyện đến cấp tỉnh, nhằm phục vụ yêu cầu quản lý nhà nước hiệu quả, phù hợp với thực tiễn dân cư, địa lý, kinh tế – xã hội.
Khái niệm và phạm vi điều chỉnh theo luật
Theo quy định tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2015, thay đổi địa giới hành chính là việc điều chỉnh ranh giới hành chính giữa hai hoặc nhiều đơn vị, bao gồm:
Điều chỉnh ranh giới hành chính giữa các xã, huyện, tỉnh.
Sáp nhập, chia tách, thành lập mới đơn vị hành chính.
Giải thể đơn vị hành chính không còn đáp ứng điều kiện tồn tại theo quy định.
Phạm vi điều chỉnh có thể diễn ra ở ba cấp hành chính gồm: cấp xã (xã, phường, thị trấn), cấp huyện (quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh), và cấp tỉnh (tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương).
Các trường hợp phổ biến cần thay đổi địa giới
Các tình huống phổ biến dẫn đến nhu cầu thay đổi địa giới hành chính bao gồm:
Phát triển đô thị, cần điều chỉnh địa giới để thành lập quận, phường mới.
Hoặc nhấc máy lên, Gọi ngay cho chúng tôi: 0939 456 569 - 0936 146 055 (zalo).
Sáp nhập các đơn vị hành chính có quy mô nhỏ, dân cư ít nhằm tinh gọn bộ máy.
Tăng dân số đột biến khiến quản lý hành chính không hiệu quả, cần chia tách.
Tranh chấp địa giới giữa các địa phương cần điều chỉnh rõ ràng bằng pháp lý.
Thực hiện quy hoạch vùng hoặc chiến lược phát triển kinh tế theo chỉ đạo từ Trung ương.
Việc thay đổi địa giới thường tác động đến bộ máy quản lý, dân cư, đất đai, ngân sách nên hồ sơ đề nghị cần được chuẩn bị cẩn trọng và thẩm định kỹ lưỡng trước khi trình cấp có thẩm quyền.
Cơ sở pháp lý áp dụng trong thay đổi địa giới hành chính
Quá trình thay đổi địa giới hành chính phải dựa trên hệ thống pháp luật chặt chẽ và thống nhất. Dưới đây là những văn bản pháp lý trọng yếu đang được áp dụng.
Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2015 (sửa đổi 2019)
Đây là luật nền tảng quy định rõ ràng về thẩm quyền, quy trình và điều kiện thay đổi địa giới. Cụ thể:
Khoản 1 Điều 136: quy định về thẩm quyền của Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội trong việc thành lập, nhập, chia, điều chỉnh đơn vị hành chính.
Điều 137: nêu rõ yêu cầu về đề án, hồ sơ, ý kiến cử tri và thẩm định của Bộ Nội vụ.
Luật yêu cầu phải có sự đồng thuận của người dân, thông qua HĐND, và căn cứ vào tiêu chuẩn về diện tích, dân số, vị trí địa lý theo quy định.
Nghị định và nghị quyết liên quan mới nhất năm 2025
Trong năm 2025, Nghị định số 15/2025/NĐ-CP đã được ban hành thay thế một phần Nghị định 54/2022/NĐ-CP, nhằm cập nhật quy trình quản lý, tiếp nhận và thẩm định hồ sơ thay đổi địa giới hành chính theo hướng số hóa.
Ngoài ra, Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội là văn bản có hiệu lực thi hành trực tiếp với từng trường hợp cụ thể, sau khi hồ sơ được Bộ Nội vụ trình lên từ các tỉnh/thành phố.
Một số điểm mới trong các văn bản năm 2025:
Bắt buộc cập nhật dữ liệu địa giới vào nền tảng bản đồ số quốc gia.
Thời gian xử lý hồ sơ được rút ngắn từ 120 ngày xuống còn 90 ngày làm việc.
Tăng cường cơ chế giám sát, lấy ý kiến độc lập từ cơ quan chuyên môn ngoài tỉnh.
Hệ thống văn bản dưới luật và hướng dẫn từ Bộ Nội vụ
Bộ Nội vụ là cơ quan chủ trì trong việc thẩm định và hướng dẫn hồ sơ. Các văn bản hướng dẫn dưới luật bao gồm:
Thông tư 04/2022/TT-BNV: Hướng dẫn kỹ thuật lập bản đồ địa giới, biên bản xác nhận ranh giới.
Thông tư 06/2023/TT-BNV: Hướng dẫn quy trình lấy ý kiến nhân dân, tổng hợp và báo cáo đánh giá tác động hành chính – xã hội.
Hệ thống biểu mẫu điện tử theo hướng dẫn nội bộ của Bộ, dùng để nộp hồ sơ qua Cổng Dịch vụ công quốc gia.
Tất cả các văn bản pháp lý đều nhằm mục tiêu chuẩn hóa hồ sơ, đẩy nhanh tiến độ xử lý, và đảm bảo sự đồng thuận từ cơ sở đến Trung ương khi thực hiện thay đổi địa giới hành chính.
Hồ sơ pháp lý cần chuẩn bị khi đề xuất thay đổi địa giới hành chính
Khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền đề xuất thay đổi địa giới hành chính, cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ theo quy định tại Nghị định 54/2022/NĐ-CP. Bộ hồ sơ phải đảm bảo tính pháp lý, logic và phản ánh rõ lý do, thực trạng cũng như sự đồng thuận của cộng đồng dân cư bị ảnh hưởng.
Tờ trình của UBND cấp có thẩm quyền
Tờ trình do UBND cấp xã, huyện hoặc tỉnh lập tùy theo mức độ điều chỉnh. Trong tờ trình cần nêu rõ căn cứ pháp lý, phạm vi điều chỉnh địa giới hành chính, lý do đề xuất và lợi ích mang lại. Tờ trình phải có chữ ký của Chủ tịch UBND, đóng dấu đỏ và đi kèm các tài liệu minh chứng liên quan.
Đề án chi tiết kèm bản đồ hiện trạng, bản đồ đề xuất
Đề án chi tiết là tài liệu quan trọng trình bày đầy đủ thông tin về dân cư, diện tích, địa hình, hạ tầng, hiện trạng quản lý và cơ sở pháp lý cho việc điều chỉnh. Trong đề án cần đính kèm:
Bản đồ hiện trạng địa giới hành chính (tỷ lệ từ 1:10.000 đến 1:25.000)
Bản đồ đề xuất điều chỉnh địa giới, thể hiện rõ mốc giới, tọa độ
Các sơ đồ kỹ thuật, bản vẽ địa hình liên quan
Ý kiến thống nhất của HĐND, nhân dân
Thay đổi địa giới hành chính phải có sự đồng thuận của Hội đồng nhân dân (HĐND) cấp tương ứng và ý kiến cử tri của địa phương bị tác động. UBND các cấp cần tổ chức họp dân, phát phiếu lấy ý kiến, lập biên bản và tổng hợp kết quả. Ý kiến thống nhất của HĐND phải được thể hiện qua nghị quyết cụ thể, có chữ ký và đóng dấu hợp lệ.
Trình tự thực hiện thay đổi địa giới hành chính theo quy định mới
Theo quy định hiện hành, đặc biệt là Luật Tổ chức chính quyền địa phương và Nghị định 54/2022/NĐ-CP, trình tự thay đổi địa giới hành chính trải qua nhiều cấp, đòi hỏi tính đồng bộ, pháp lý và sự đồng thuận của nhân dân.
Các bước thực hiện tại cấp xã, huyện, tỉnh
Cấp xã: UBND cấp xã nơi có địa giới bị điều chỉnh phải xây dựng báo cáo thực trạng, lý do đề xuất. Sau đó tổ chức lấy ý kiến cử tri thông qua họp dân, phát phiếu khảo sát.
Cấp huyện: UBND huyện tổng hợp hồ sơ từ cấp xã, soạn tờ trình và đề án gửi UBND cấp tỉnh. Đồng thời, xin ý kiến của HĐND cấp huyện.
Cấp tỉnh: UBND tỉnh lập tờ trình chính thức kèm đề án, bản đồ, biên bản cử tri gửi về Bộ Nội vụ để xem xét. HĐND tỉnh thông qua nghị quyết đồng thuận.
Mỗi cấp phải đảm bảo tài liệu hợp lệ, có đầy đủ chữ ký, đóng dấu và tuân thủ quy định biểu mẫu.
Vai trò của Bộ Nội vụ, Ủy ban Pháp luật và Chính phủ
Sau khi nhận hồ sơ, Bộ Nội vụ là cơ quan chủ trì thẩm định, kiểm tra tính hợp pháp – hợp lý của đề án. Bộ có quyền yêu cầu bổ sung hồ sơ, tổ chức khảo sát thực tế tại địa phương. Sau khi hoàn thiện, Bộ trình Chính phủ và Ủy ban Pháp luật của Quốc hội xem xét.
Ủy ban Pháp luật sẽ đánh giá tác động pháp lý, phân tích phù hợp với quy hoạch tổng thể, đảm bảo ổn định hệ thống tổ chức hành chính nhà nước. Chính phủ sau đó sẽ họp phiên thường kỳ để thống nhất chủ trương, trước khi trình Quốc hội.
Quy trình thẩm định và ban hành nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội
Cuối cùng, Ủy ban Thường vụ Quốc hội là cơ quan ra quyết định cuối cùng về thay đổi địa giới hành chính. Căn cứ trên hồ sơ trình của Chính phủ và báo cáo thẩm định của Bộ Nội vụ, Ủy ban sẽ:
Tổ chức phiên họp xem xét từng đề án cụ thể
Biểu quyết thông qua hoặc bác bỏ đề xuất
Ban hành nghị quyết về việc điều chỉnh địa giới hành chính
Sau khi nghị quyết được thông qua, các cơ quan trung ương và địa phương sẽ cập nhật lại bản đồ hành chính, thông tin dân cư, mã địa giới, hệ thống quản lý hồ sơ địa chính, hộ tịch và thuế.
Những điểm mới nổi bật trong quy định năm 2025
Năm 2025, Chính phủ ban hành các quy định mới về thủ tục thay đổi địa giới hành chính, bổ sung nhiều điểm tiến bộ so với các quy định trước đây nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, đồng thời tăng cường tính minh bạch và đồng thuận xã hội. Dưới đây là các điểm mới nổi bật:
Quy trình tiếp nhận, đánh giá tác động rõ ràng hơn
Một trong những thay đổi quan trọng là việc chuẩn hóa quy trình tiếp nhận hồ sơ và đánh giá tác động của việc thay đổi địa giới hành chính. Theo quy định mới, hồ sơ đề nghị phải kèm theo báo cáo đánh giá tác động kinh tế – xã hội, môi trường và ảnh hưởng đến quyền lợi người dân. Bộ Nội vụ chủ trì thành lập tổ thẩm định liên ngành, có đại diện của các bộ: Tài nguyên & Môi trường, Tư pháp, Tài chính… giúp tăng tính khách quan.
Ngoài ra, thời hạn xử lý được chia thành các mốc thời gian cụ thể cho từng cấp, hạn chế việc “treo hồ sơ” như trước kia. Các tỉnh, thành sẽ phải cam kết tiến độ xử lý và công khai tiến trình tiếp nhận – thẩm định – phê duyệt trên Cổng thông tin điện tử.
Tăng cường vai trò giám sát cộng đồng và minh bạch hóa thông tin
Quy định mới yêu cầu lấy ý kiến cử tri được thực hiện minh bạch, có lập biên bản, video/hình ảnh chứng minh, đồng thời kết quả phải được công bố rộng rãi trước khi trình hồ sơ lên cấp trên. Đây là điểm nhấn mới, bảo đảm quyền được biết và tham gia của người dân tại khu vực bị điều chỉnh.
HĐND các cấp được tăng quyền giám sát, có quyền yêu cầu cơ quan lập hồ sơ bổ sung thông tin nếu thấy không đầy đủ, đặc biệt với các đề xuất liên quan đến tái phân chia địa giới giữa các huyện, tỉnh.
Ứng dụng công nghệ GIS trong bản đồ địa giới
Một trong những cải tiến mang tính đột phá là việc bắt buộc sử dụng hệ thống thông tin địa lý (GIS) khi lập bản đồ ranh giới. Các địa phương phải cung cấp bản đồ số có độ chính xác cao, tích hợp dữ liệu dân cư, địa hình, cơ sở hạ tầng và quy hoạch sử dụng đất. Bộ Tài nguyên & Môi trường xây dựng phần mềm chuẩn để hỗ trợ địa phương số hóa bản đồ dễ dàng và thống nhất toàn quốc.
Ứng dụng GIS giúp giảm sai sót trong xác định ranh giới, tránh chồng chéo và tranh chấp sau khi thay đổi. Đồng thời tạo tiền đề cập nhật nhanh dữ liệu vào hệ thống quản lý đất đai, hành chính, quy hoạch.
Một số lưu ý khi thực hiện thủ tục thay đổi địa giới hành chính
Thay đổi địa giới hành chính là việc hệ trọng, tác động sâu rộng đến quản lý nhà nước và đời sống người dân. Vì vậy, trong quá trình thực hiện, cần đặc biệt lưu ý các nội dung sau:
Lưu ý về sự đồng thuận của cư dân
Yếu tố đồng thuận của người dân là điều kiện tiên quyết trong quá trình thay đổi địa giới. Việc tổ chức lấy ý kiến phải diễn ra công khai, minh bạch, có biên bản, chữ ký đại diện các hộ gia đình, và phải đạt tỷ lệ đồng thuận tối thiểu theo quy định (thường từ 60% trở lên).
Bên cạnh đó, cần tuyên truyền rõ ràng về mục đích, lợi ích của việc điều chỉnh địa giới để tránh hiểu lầm, gây tâm lý hoang mang. Các nội dung tuyên truyền nên được phổ biến qua hệ thống loa truyền thanh, các cuộc họp tổ dân phố, tài liệu phát tận tay dân.
Tránh mâu thuẫn chồng chéo giữa các cấp hành chính
Một trong những rủi ro lớn nhất khi điều chỉnh địa giới là xảy ra mâu thuẫn quản lý hoặc chồng lấn địa bàn giữa các xã, huyện, tỉnh. Điều này dẫn đến tranh chấp, khó khăn trong cấp sổ đỏ, cấp giấy phép xây dựng, quản lý dân cư…
Vì vậy, khi lập hồ sơ, cần làm rõ ranh giới tiếp giáp, điều chỉnh các bản đồ liên quan và thống nhất giữa các địa phương giáp ranh. Trường hợp có vướng mắc, cần mời đại diện các bên liên quan đối thoại, thỏa thuận bằng văn bản trước khi nộp hồ sơ chính thức.
Lập kế hoạch chuyển tiếp và cập nhật cơ sở dữ liệu sau khi thay đổi
Sau khi được phê duyệt, UBND cấp tỉnh cần xây dựng kế hoạch chuyển tiếp cụ thể: cập nhật hộ khẩu, quản lý đất đai, hồ sơ pháp lý, hệ thống thuế, mã đơn vị hành chính…
Ngoài ra, việc cập nhật cơ sở dữ liệu quốc gia (về dân cư, đất đai, tổ chức hành chính) là bắt buộc và phải thực hiện đồng bộ. Đảm bảo người dân không bị ảnh hưởng quyền lợi như bảo hiểm y tế, đăng ký thường trú, học tập, vay vốn… sau khi thay đổi địa giới.
Câu hỏi thường gặp về thay đổi địa giới hành chính
Việc thay đổi địa giới hành chính là một thủ tục hành chính đặc thù, liên quan đến tổ chức bộ máy chính quyền, dân cư, ranh giới đất đai và phân cấp ngân sách. Vì vậy, nhiều địa phương và cán bộ cơ sở còn lúng túng khi triển khai. Dưới đây là những câu hỏi phổ biến được quan tâm nhất.
Có cần ý kiến người dân không?
Có. Theo quy định tại Nghị quyết 595/2022/UBTVQH15 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương, việc lấy ý kiến cử tri là bắt buộc trong hồ sơ đề nghị thay đổi địa giới hành chính. Cử tri thuộc phạm vi bị tác động trực tiếp (xã, huyện liên quan) phải được thông báo công khai, lấy ý kiến bằng văn bản hoặc biểu quyết. Kết quả lấy ý kiến cần lập biên bản, tổng hợp và gửi kèm hồ sơ trình cấp có thẩm quyền. Nếu không thực hiện đúng quy trình này, hồ sơ sẽ không được thẩm định.
Thời gian thực hiện kéo dài bao lâu?
Tùy vào phạm vi và tính chất phức tạp của đề xuất (chia tách xã, điều chỉnh huyện, thành lập đơn vị mới…), thời gian thực hiện có thể kéo dài từ 6 tháng đến 2 năm. Quá trình này bao gồm: xây dựng đề án, xin ý kiến cử tri, thẩm định của Bộ Nội vụ, ý kiến thống nhất của các bộ ngành liên quan, và cuối cùng là quyết định của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hoặc Chính phủ. Các địa phương cần chủ động chuẩn bị sớm để tránh bị kéo dài tiến độ.
Trường hợp bị từ chối đề nghị thay đổi địa giới thì sao?
Trong trường hợp hồ sơ bị trả lại hoặc không được phê duyệt, địa phương có thể điều chỉnh, bổ sung hoặc xây dựng lại đề án để phù hợp với quy định hiện hành. Các nguyên nhân phổ biến khiến bị từ chối gồm: thiếu hồ sơ, không đúng trình tự pháp lý, không có sự đồng thuận của người dân hoặc không đáp ứng tiêu chí diện tích, dân số. Sau khi khắc phục, địa phương được phép nộp lại hồ sơ trong kỳ xét tiếp theo. Việc rút kinh nghiệm từ lần trước sẽ giúp quy trình sau hiệu quả hơn.
Thủ tục pháp lý thay đổi địa giới hành chính theo quy định mới nhất là tiến trình mang tính chiến lược, ảnh hưởng lớn đến mô hình quản lý và tổ chức nhà nước. Dù không thường xuyên diễn ra, nhưng mỗi lần thay đổi đều kéo theo hệ quả pháp lý – hành chính và xã hội rộng lớn.
Việc nắm rõ từ quy trình pháp lý, hồ sơ cần chuẩn bị, vai trò của từng cấp chính quyền, cũng như các lưu ý mới nhất 2025 là điều kiện tiên quyết để thực hiện hiệu quả. Hy vọng với bài viết này, bạn đọc – đặc biệt là cán bộ làm công tác pháp chế, quản lý địa phương – sẽ có cái nhìn đầy đủ và chính xác nhất.
Nếu bạn cần tư vấn hồ sơ thực tế, mẫu biểu chuẩn hoặc hỗ trợ từ chuyên gia pháp lý, hãy liên hệ để được hướng dẫn chi tiết hơn, đúng quy định pháp luật hiện hành.
