Quy trình thu gom và phân loại chất thải ngành thực phẩm chức năng theo đúng quy định 2025

Quy trình thu gom và phân loại chất thải ngành thực phẩm chức năng là nội dung bắt buộc trong hoạt động sản xuất, đặc biệt trong các doanh nghiệp có nhà máy đạt chuẩn GMP, ISO, HACCP. Chất thải trong ngành này không chỉ bao gồm bao bì, nguyên liệu thừa mà còn có thể có dược chất, hóa chất – tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm và vi phạm pháp lý. Do đó, quy trình cần đảm bảo từ phân loại đúng nhóm chất thải, thu gom an toàn, lưu trữ đúng nơi, đến xử lý hoặc bàn giao đơn vị có chức năng. Bài viết này cung cấp hướng dẫn chi tiết giúp doanh nghiệp thực hiện đúng pháp luật và xây dựng hệ thống quản lý môi trường bền vững.

Tổng quan chất thải trong ngành thực phẩm chức năng 

Đặc thù phát sinh chất thải trong nhà máy thực phẩm chức năng

Ngành sản xuất thực phẩm chức năng có quy trình kết hợp giữa thực phẩm và dược phẩm, nên lượng chất thải phát sinh vừa đa dạng, vừa tiềm ẩn rủi ro môi trường nếu không quản lý nghiêm túc. Một số nguồn phát sinh chất thải điển hình gồm:

Nguyên liệu dư thừa, hết hạn, hỏng trong quá trình sản xuất

Bao bì, lọ, túi, giấy nhãn thải bỏ sau đóng gói

Bùn thải từ hệ thống xử lý nước RO hoặc xử lý nước thải

Dung môi, hóa chất vệ sinh thiết bị và nhà xưởng

Rác sinh hoạt từ công nhân trong nhà máy

Việc nhận diện đúng các loại chất thải là tiền đề để xây dựng kế hoạch thu gom – phân loại – xử lý hợp lý, tránh ảnh hưởng đến môi trường và bị xử phạt hành chính.

Các nhóm chất thải phổ biến: sinh hoạt, sản xuất, nguy hại

Trong nhà máy thực phẩm chức năng, chất thải được chia thành 3 nhóm chính:

Chất thải sinh hoạt:

Phát sinh từ bếp ăn, văn phòng, khu nhà vệ sinh

Bao gồm: giấy vụn, vỏ hộp, túi ni lông, thức ăn thừa…

Thu gom và xử lý như rác thông thường

Chất thải sản xuất (không nguy hại):

Nguyên liệu dư thừa, phế phẩm, bao bì lỗi, vỏ viên, mẫu thử…

Phân loại, tái sử dụng hoặc giao đơn vị xử lý chuyên biệt

Chất thải nguy hại:

Chất tẩy rửa, dầu mỡ bôi trơn, bùn thải từ hệ xử lý nước

Có chứa hóa chất, cần lưu giữ riêng, có ký hiệu nhận biết và hồ sơ theo dõi

Bắt buộc bàn giao cho đơn vị có giấy phép xử lý chất thải nguy hại

Tác động môi trường nếu không xử lý đúng quy trình

Nếu chất thải không được quản lý đúng quy định, sẽ gây ra:

Ô nhiễm không khí: khí thải từ chất hữu cơ phân hủy

Ô nhiễm nước: do xả bùn, nước rửa chưa xử lý

Ô nhiễm đất: do chôn lấp rác thải sai quy định

Nguy cơ pháp lý: bị phạt hành chính, tạm đình chỉ hoạt động

Vì vậy, mỗi nhà máy cần xây dựng hệ thống SOP quản lý chất thải riêng, được phê duyệt bởi bộ phận an toàn môi trường và triển khai đồng bộ đến toàn thể nhân sự.

Quy trình thu gom và phân loại chất thải ngành thực phẩm chức năng 

Bước 1: Xác định và phân loại từng loại chất thải

Việc phân loại chất thải là bước nền tảng quan trọng nhất, được thực hiện thông qua:

Khảo sát toàn bộ quy trình sản xuất – vận hành – sinh hoạt

Ghi nhận từng điểm phát sinh chất thải

Phân nhóm theo tính chất: hữu cơ, vô cơ, nguy hại, tái chế, y tế (nếu có)

Ghi rõ loại, khối lượng phát sinh ước tính mỗi ngày/tuần/tháng

Có thể lập bảng phân loại theo mẫu:

Loại chất thải Nguồn phát sinh           Tính chất          Phân nhóm     Xử lý

Vỏ viên nang  Khu đóng gói  Không nguy hại  Tái chế  Thu gom riêng, bán phế liệu

Dung dịch rửa thiết bị Khu sản xuất  Nguy hại           Hóa chất          Lưu trong thùng có ký hiệu nguy hại

Rác văn phòng   Văn phòng      Sinh hoạt         Vô cơ Thu gom hàng ngày

Bước 2: Bố trí thùng rác – khu lưu chứa đúng quy định

Tùy từng loại chất thải, nhà máy cần bố trí:

Thùng rác có nắp kín, dán nhãn rõ ràng: “Chất thải nguy hại”, “Rác tái chế”, “Rác hữu cơ”,…

Khu lưu chứa riêng biệt cho chất thải nguy hại: chống rò rỉ, tránh nước mưa, có mái che

Bảng hướng dẫn sử dụng thùng rác tại từng khu vực, kết hợp màu sắc phân biệt:

Màu thùng      Loại rác Ghi chú

Xanh lá  Rác hữu cơ      Thức ăn, lá cây

Vàng  Rác tái chế      Nhựa, giấy, lon

Đỏ      Rác nguy hại   Hóa chất, pin

Đen    Rác vô cơ         Không tái chế

Bước 3: Đào tạo nhân sự và cấp nhãn nhận diện theo màu

Mỗi nhân viên cần được đào tạo về quy trình phân loại và thu gom:

Đào tạo định kỳ 6 tháng/lần

Đào tạo hội nhập cho nhân viên mới

Cấp bản hướng dẫn minh họa, dán tại nơi làm việc

Đeo nhãn/phù hiệu màu theo khu vực chịu trách nhiệm xử lý chất thải

Việc đào tạo giúp hạn chế sai sót trong thu gom và tăng tính tuân thủ thực tế.

Bước 4: Ghi nhật ký – cân đo và lập biên bản chất thải

Tất cả chất thải nguy hại và công nghiệp phải được ghi nhận chi tiết vào nhật ký chất thải:

Ngày phát sinh, loại rác, khối lượng, người phụ trách

Số lần thu gom trong tuần

Chữ ký người ghi và trưởng bộ phận

Mỗi lần bàn giao cho bên xử lý phải có biên bản – hóa đơn – bảng kê kèm theo, để phục vụ thanh tra môi trường và kiểm tra nội bộ.

Bước 5: Bàn giao hoặc xử lý theo loại (nguy hại – thông thường)

Rác sinh hoạt: bàn giao cho công ty vệ sinh đô thị

Rác tái chế: thu gom bán cho đơn vị thu mua phế liệu có đăng ký

Chất thải nguy hại: ký hợp đồng định kỳ với đơn vị xử lý chất thải nguy hại được Bộ TN&MT cấp phép

Chất thải sản xuất đặc thù (như dược phẩm, thực phẩm lỗi): cần tiêu hủy theo quy trình riêng, có biên bản tiêu hủy

Việc xử lý đúng loại giúp đáp ứng yêu cầu pháp lý và tránh bị xử phạt hành chính lên đến hàng trăm triệu đồng.

Quy định pháp lý liên quan đến chất thải ngành thực phẩm chức năng 

Trong ngành thực phẩm chức năng, hoạt động sản xuất – đóng gói – thử nghiệm đều tạo ra chất thải. Việc quản lý, phân loại và xử lý chất thải đúng quy định là yếu tố bắt buộc, liên quan trực tiếp đến giấy phép môi trường, kiểm tra thanh tra định kỳ, và nguy cơ xử phạt nếu vi phạm. Dưới đây là những quy định pháp lý quan trọng bạn cần nắm rõ:

Nghị định 08/2022/NĐ-CP và Luật Bảo vệ Môi trường 2020

Luật Bảo vệ Môi trường 2020 và Nghị định 08/2022/NĐ-CP hướng dẫn thi hành luật là hai căn cứ pháp lý chính điều chỉnh hoạt động quản lý chất thải tại doanh nghiệp.

Một số điểm nổi bật:

Điều 75, Luật BVMT 2020: Tổ chức sản xuất phải phân loại, lưu giữ và bàn giao chất thải cho đơn vị xử lý đúng quy định.

Điều 5, Nghị định 08/2022: Phân loại chất thải thành: chất thải rắn công nghiệp thông thường, chất thải nguy hại, và chất thải sinh hoạt.

Doanh nghiệp phải tự đánh giá mức độ phát sinh, phân loại và báo cáo định kỳ nếu vượt ngưỡng quy định.

Quy định về quản lý chất thải nguy hại – bao gồm phụ gia dược

Trong sản xuất thực phẩm chức năng, các loại phụ gia dược, dung môi, hóa chất thử nghiệm hoặc nguyên liệu hư hỏng thường được xếp vào danh mục chất thải nguy hại.

Theo Thông tư 02/2022/TT-BTNMT:

Phụ gia, nguyên liệu hết hạn, hư hỏng có hoạt tính sinh học phải đăng ký quản lý như chất thải nguy hại (CTNH).

Mỗi doanh nghiệp có mã số quản lý CTNH riêng, dùng trong báo cáo định kỳ và hợp đồng xử lý.

Phải lưu trữ riêng biệt, có nhãn phân loại và sổ nhật ký ghi nhận.

Hồ sơ môi trường bắt buộc: Sổ đăng ký, hợp đồng xử lý, biên bản bàn giao

Tùy vào quy mô sản xuất và loại chất thải, doanh nghiệp cần chuẩn bị các hồ sơ môi trường bắt buộc như:

Sổ đăng ký chủ nguồn thải CTNH (đăng ký trên hệ thống môi trường quốc gia)

Hợp đồng với đơn vị xử lý chất thải nguy hại có giấy phép hành nghề

Biên bản bàn giao chất thải kèm phiếu xác nhận hoàn tất xử lý (do bên xử lý cung cấp)

Báo cáo quản lý chất thải định kỳ (thường 1 lần/năm, tùy quy mô)

Lưu ý: Thiếu một trong các loại hồ sơ trên có thể bị phạt từ 50–200 triệu đồng tùy mức độ vi phạm (theo Nghị định 45/2022/NĐ-CP).

Lưu trữ, xử lý và vận chuyển chất thải đúng chuẩn 

Sau khi phân loại, bước quan trọng tiếp theo là lưu trữ, xử lý và vận chuyển chất thải theo đúng tiêu chuẩn kỹ thuật để đảm bảo an toàn, không gây phát tán ô nhiễm.

Khu lưu chứa nội bộ – tiêu chuẩn kỹ thuật cần đạt

Doanh nghiệp sản xuất thực phẩm chức năng phải bố trí khu lưu chứa chất thải nguy hại riêng biệt, đảm bảo các tiêu chí sau:

Vị trí cách xa khu sản xuất – chế biến

Có tường bao, mái che, sàn chống thấm, thoát nước

Có biển báo nguy hiểm, mã chất thải rõ ràng

Phòng cháy chữa cháy được trang bị đầy đủ (bình CO₂, vòi nước)

Có sổ ghi chép lượng chất thải nhập – xuất hàng ngày

Diện tích khu chứa tùy thuộc vào tần suất phát sinh và khả năng vận chuyển, nhưng không được tích trữ quá mức thời gian cho phép.

Đơn vị xử lý phải có giấy phép hành nghề chất thải nguy hại

Chỉ các đơn vị có Giấy phép xử lý CTNH do Bộ TNMT hoặc Sở TNMT cấp mới được ký hợp đồng xử lý với doanh nghiệp.

Khi lựa chọn đơn vị xử lý, doanh nghiệp cần:

Kiểm tra giấy phép hành nghề còn hiệu lực

Yêu cầu phiếu xác nhận xử lý hoàn tất cho từng đợt thu gom

Lưu giữ hợp đồng, hóa đơn, biên bản bàn giao ít nhất 5 năm

Gia Minh khuyến nghị: Chỉ hợp tác với đơn vị đã có cổng kết nối phần mềm Bộ TNMT, để đảm bảo minh bạch trong kê khai.

Thời gian lưu trữ tối đa và điều kiện vận chuyển

Theo quy định:

CTNH chỉ được lưu giữ tối đa 6 tháng kể từ ngày phát sinh.

Với lượng nhỏ hơn 600kg/năm có thể lưu tối đa 1 năm.

Chất thải nguy hại phải được vận chuyển bằng xe chuyên dụng, có giấy phép lưu hành và sổ vận chuyển điện tử.

Trong quá trình vận chuyển:

Không để chất thải rò rỉ, chảy tràn, phát mùi

Tài xế phải có giấy chứng nhận huấn luyện an toàn chất thải

Có đầy đủ bảng kê, mã chất thải, bảng chỉ dẫn nguy hiểm

 Xem thêm: Hướng dẫn viết quy trình SOP cho công ty mới thành lập theo chuẩn ISO, dễ triển khai

Mẫu biểu quản lý chất thải trong nhà máy thực phẩm chức năng 

Mẫu nhật ký phát sinh chất thải theo ngày

Nhật ký phát sinh chất thải là biểu mẫu quan trọng giúp:

Theo dõi khối lượng chất thải từng khu vực

Ghi nhận tần suất và loại chất thải cụ thể

Phục vụ báo cáo nội bộ và thanh kiểm tra môi trường

Mẫu nhật ký thường gồm các cột:

Ngày  Loại chất thải Khối lượng (kg) Khu vực phát sinh        Người ghi nhận Ghi chú

01/08 Vỏ viên nang  12       Khu đóng gói  NV Thảo           Phế phẩm sau kiểm

Mỗi bộ phận cần ghi nhật ký hằng ngày và nộp cho bộ phận an toàn môi trường hàng tuần/tháng.

Biên bản bàn giao chất thải cho đơn vị vận chuyển

Đối với chất thải công nghiệp và nguy hại, theo Thông tư 02/2022/TT-BTNMT, doanh nghiệp bắt buộc lập biên bản bàn giao khi chuyển giao chất thải cho bên thứ ba.

Biên bản phải thể hiện:

Tên đơn vị vận chuyển có giấy phép

Loại chất thải, mã CTNH nếu có

Khối lượng bàn giao

Biển số xe – người vận chuyển

Ngày giờ giao nhận

Kèm chữ ký 2 bên và xác nhận niêm phong (nếu cần)

Biên bản phải lưu trữ tối thiểu 5 năm để phục vụ kiểm tra.

Báo cáo định kỳ gửi Sở TN&MT

Nhà máy có phát sinh chất thải công nghiệp hoặc CTNH cần nộp báo cáo quản lý chất thải định kỳ (6 tháng/lần hoặc theo yêu cầu). Báo cáo bao gồm:

Khối lượng phát sinh từng loại chất thải

Hình thức xử lý / tên đơn vị tiếp nhận

Hóa đơn, biên bản, hình ảnh kèm theo

Bản đồ vị trí lưu giữ, nhật ký quản lý

Báo cáo có thể nộp online qua hệ thống https://dvmt.monre.gov.vn (tùy địa phương), kèm bản cứng gửi Sở TN&MT nếu yêu cầu.

Giải pháp tối ưu thu gom – giảm thiểu phát sinh chất thải 

Thiết kế quy trình sản xuất khép kín – hạn chế nguyên liệu dư

Một trong những giải pháp bền vững nhất là thiết kế quy trình khép kín, nghĩa là:

Tối ưu hóa nguyên vật liệu đầu vào (dựa theo nhu cầu thực tế)

Hạn chế tồn kho gây hỏng – hết hạn – phát sinh chất thải

Hồi lưu các sản phẩm không đạt để tái kiểm nghiệm (nếu an toàn)

Quy trình khép kín còn giúp kiểm soát lãng phí và giảm chi phí vận hành dài hạn.

Tái sử dụng vỏ bao, lon thiếc sau kiểm nghiệm

Thay vì vứt bỏ hoàn toàn, nhà máy có thể:

Tái sử dụng thùng carton, vỏ lon thiếc không bị biến dạng cho mục đích nội bộ (lưu kho, vận chuyển nội bộ)

Làm việc với nhà cung cấp để sử dụng vật liệu bao bì dễ phân hủy hoặc có thể tái sử dụng

Phân loại rõ các vật liệu có thể tái chế – giao định kỳ cho đơn vị tái chế đạt chuẩn

Cần lưu ý việc tái sử dụng phải đảm bảo không ảnh hưởng chất lượng sản phẩm và an toàn vệ sinh.

Áp dụng phần mềm giám sát lượng chất thải theo ca

Trong các nhà máy lớn, việc áp dụng phần mềm quản lý chất thải theo thời gian thực sẽ hỗ trợ rất nhiều cho bộ phận môi trường:

Ghi nhận lượng chất thải từng khu vực theo từng ca sản xuất

Xuất biểu đồ, báo cáo phân tích xu hướng phát sinh chất thải

Cảnh báo khi vượt ngưỡng trung bình cho phép

Lưu trữ toàn bộ nhật ký số hóa, tránh sai lệch và mất mát

Một số phần mềm có thể tích hợp với hệ thống ERP hoặc Excel nâng cao, phù hợp với ngân sách của doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Kết luận – Quy trình thu gom và phân loại chất thải ngành thực phẩm chức năng là tiêu chuẩn bắt buộc 

Quy trình thu gom và phân loại chất thải ngành thực phẩm chức năng không chỉ là khuyến nghị, mà đã trở thành tiêu chuẩn bắt buộc theo các quy định pháp luật về môi trường và hệ thống quản lý chất lượng quốc tế như GMP, ISO 14001, HACCP.

Việc kiểm soát nghiêm ngặt chất thải phát sinh trong toàn bộ dây chuyền – từ nguyên liệu đầu vào, sản xuất, đóng gói đến vận hành – không chỉ đảm bảo an toàn môi trường, mà còn là minh chứng cho tư duy phát triển bền vững của doanh nghiệp trong ngành thực phẩm chức năng.

Doanh nghiệp không thực hiện đúng có thể đối mặt với nhiều hệ lụy như:

Bị xử phạt hành chính theo Nghị định 45/2022/NĐ-CP

Mất uy tín trong hoạt động sản xuất – kinh doanh

Không đạt chứng nhận tiêu chuẩn quốc tế (GMP, ISO)

Ngược lại, nếu xây dựng được quy trình thu gom – phân loại bài bản, doanh nghiệp sẽ:

Tối ưu vận hành – giảm lãng phí nguyên vật liệu

Tạo dựng hình ảnh doanh nghiệp xanh – có trách nhiệm với cộng đồng

Được đối tác, nhà phân phối, cơ quan chức năng đánh giá cao

👉 Gia Minh sẵn sàng đồng hành cùng các nhà máy, xưởng sản xuất thiết lập quy trình thu gom – phân loại chất thải đạt chuẩn, tư vấn hồ sơ môi trường từ A đến Z theo quy định mới nhất.

Liên hệ ngay để được tư vấn miễn phí và nhận bộ mẫu biểu hồ sơ chất thải chuẩn theo thông tư mới 2024!

Tuân thủ quy trình thu gom và phân loại chất thải trong ngành thực phẩm chức năng không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn giúp doanh nghiệp xây dựng hình ảnh sản xuất sạch – an toàn – bền vững. Nếu bạn đang cần hỗ trợ xây dựng hệ thống quản lý chất thải đạt chuẩn hoặc tư vấn hồ sơ môi trường để xin cấp phép sản xuất, hãy liên hệ đơn vị chuyên nghiệp để được hướng dẫn chi tiết và đảm bảo đúng luật từ A–Z.