Hộ kinh doanh có được khấu trừ thuế GTGT không? Giải đáp chi tiết 2025

Hộ kinh doanh có được khấu trừ thuế GTGT không? Đây là băn khoăn phổ biến của nhiều cá nhân và hộ kinh doanh khi bắt đầu hoạt động kinh doanh và thực hiện nghĩa vụ thuế với Nhà nước. Khấu trừ thuế giá trị gia tăng (GTGT) giúp doanh nghiệp và hộ kinh doanh giảm số tiền thuế phải nộp, nhưng không phải đối tượng nào cũng được áp dụng cơ chế này. Vậy đâu là điều kiện để được khấu trừ thuế GTGT? Hộ kinh doanh cần lựa chọn phương pháp tính thuế như thế nào để đảm bảo đúng quy định pháp luật? Trong bài viết này, chúng tôi sẽ phân tích đầy đủ các quy định hiện hành, giải thích chi tiết những trường hợp hộ kinh doanh được và không được khấu trừ thuế GTGT, từ đó giúp bạn có cơ sở lựa chọn phương án phù hợp cho mình.

Hộ kinh doanh có tư cách pháp nhân không?

Quy định tại Luật Doanh nghiệp 2020 về pháp nhân

Theo quy định tại Điều 74 Bộ luật Dân sự 2015 và được áp dụng tương ứng trong Luật Doanh nghiệp 2020, một tổ chức muốn được công nhận là pháp nhân phải đáp ứng đầy đủ 4 điều kiện:

1. Được thành lập theo quy định của pháp luật;
   

2. Có cơ cấu tổ chức chặt chẽ;
   

3. Có tài sản độc lập với cá nhân, tổ chức khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản đó;
   

4. Nhân danh chính mình tham gia quan hệ pháp luật một cách độc lập.

Trong khi đó, hộ kinh doanh được thành lập theo Nghị định 01/2021/NĐ-CP và quản lý bởi Phòng Tài chính – Kế hoạch cấp quận/huyện. Dù được phép hoạt động kinh doanh hợp pháp, nhưng hộ kinh doanh không đáp ứng đầy đủ các điều kiện của pháp nhân nêu trên. Cụ thể, họ không có cơ cấu tổ chức rõ ràng (không có hội đồng thành viên, giám đốc, kế toán độc lập…), và tài sản kinh doanh không được tách biệt với tài sản cá nhân của chủ hộ.

Hộ kinh doanh có được công nhận là pháp nhân không?

Câu trả lời là không. Dù hoạt động hợp pháp và có đăng ký kinh doanh, hộ kinh doanh không có tư cách pháp nhân. Chủ hộ hoặc các thành viên hộ chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản cá nhân của mình cho mọi nghĩa vụ phát sinh từ hoạt động kinh doanh.

Khác với doanh nghiệp, hộ kinh doanh không được nhân danh tổ chức trong các giao dịch dân sự hoặc thương mại. Mọi hợp đồng ký kết đều đứng tên cá nhân chủ hộ, và điều này khiến cho hộ kinh doanh khó tiếp cận vốn vay ngân hàng, khó ký hợp đồng với các đối tác lớn hoặc tham gia đấu thầu các gói thầu nhà nước.

Tóm lại, hộ kinh doanh không có tư cách pháp nhân vì thiếu cơ cấu tổ chức độc lập, không có tài sản tách biệt và không hoạt động dưới danh nghĩa tổ chức hợp pháp. Điều này tạo ra nhiều hạn chế trong hoạt động thương mại và pháp lý so với các mô hình doanh nghiệp có pháp nhân như công ty TNHH hay doanh nghiệp tư nhân.

Hệ quả pháp lý khi hộ kinh doanh không có tư cách pháp nhân

Chủ hộ chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản cá nhân

Khi hộ kinh doanh không có tư cách pháp nhân, hệ quả pháp lý đầu tiên và nghiêm trọng nhất là trách nhiệm vô hạn của chủ hộ đối với toàn bộ hoạt động kinh doanh. Điều này có nghĩa là nếu hộ kinh doanh bị thua lỗ, mắc nợ hoặc có hành vi vi phạm pháp luật gây thiệt hại cho người khác, thì chủ hộ phải dùng toàn bộ tài sản cá nhân để chịu trách nhiệm, kể cả những tài sản không liên quan đến hoạt động kinh doanh như nhà ở, đất đai, xe cộ…

Ví dụ, nếu một hộ kinh doanh dịch vụ ăn uống bị khách hàng kiện vì ngộ độc thực phẩm và bị buộc bồi thường, thì chủ hộ có thể phải bán cả tài sản cá nhân để thực hiện nghĩa vụ bồi thường. Điều này là khác biệt rõ rệt so với các doanh nghiệp có tư cách pháp nhân, khi mà trách nhiệm pháp lý thường được giới hạn trong phạm vi vốn điều lệ đã đăng ký.

Ngoài ra, trong trường hợp hộ kinh doanh vay vốn hoặc thực hiện nghĩa vụ tài chính, ngân hàng hoặc chủ nợ có thể xử lý cả tài sản riêng của chủ hộ để thu hồi nợ – làm gia tăng đáng kể rủi ro cho cá nhân đứng tên.

Không được nhân danh pháp nhân trong giao dịch dân sự

Một hệ quả pháp lý đáng chú ý khác là hộ kinh doanh không thể nhân danh một tổ chức độc lập để ký kết các hợp đồng dân sự hoặc thương mại. Trong mọi trường hợp, hợp đồng sẽ ghi nhận tên cá nhân chủ hộ, và người này sẽ chịu trách nhiệm pháp lý trước pháp luật.

Điều này gây nhiều bất lợi trong quá trình giao dịch, đặc biệt là với các đối tác lớn, ngân hàng hoặc cơ quan nhà nước – những bên thường yêu cầu phải ký hợp đồng với một tổ chức có pháp nhân rõ ràng. Khi thiếu tư cách pháp nhân, hộ kinh doanh thường không được tham gia đấu thầu, không được đăng ký dự án, và khó xin cấp các loại giấy phép mở rộng.

Tóm lại, việc không có tư cách pháp nhân khiến hộ kinh doanh vừa chịu rủi ro tài chính lớn, vừa hạn chế khả năng phát triển, mở rộng hoạt động kinh doanh, nhất là trong các lĩnh vực đòi hỏi pháp lý chặt chẽ.

Hộ kinh doanh có thể trở thành pháp nhân bằng cách nào?

Điều kiện để chuyển đổi thành doanh nghiệp tư nhân hoặc công ty TNHH

Hộ kinh doanh hiện nay có thể chuyển đổi lên mô hình doanh nghiệp để hợp pháp hóa tư cách pháp nhân và tận dụng những ưu thế pháp lý của hình thức này. Việc chuyển đổi này được hướng dẫn tại Nghị định 01/2021/NĐ-CP về đăng ký doanh nghiệp.

Có hai hình thức chính để chuyển đổi:

Chuyển thành doanh nghiệp tư nhân: phù hợp với cá nhân muốn duy trì mô hình hoạt động đơn giản. Tuy nhiên, loại hình này vẫn không có tư cách pháp nhân và trách nhiệm tài sản là vô hạn.

Chuyển thành công ty TNHH: là lựa chọn phổ biến nhất khi muốn có tư cách pháp nhân và bảo vệ tài sản cá nhân. Công ty TNHH có thể là một thành viên (chủ sở hữu duy nhất) hoặc hai thành viên trở lên.

Để chuyển đổi, hộ kinh doanh cần chuẩn bị hồ sơ gồm:

Giấy đề nghị đăng ký doanh nghiệp;

Điều lệ công ty;

Danh sách thành viên (nếu là công ty TNHH hai thành viên);

Bản sao giấy tờ cá nhân của người đại diện theo pháp luật;

Hồ sơ chứng minh trụ sở, ngành nghề đăng ký.

Sau khi được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, hộ kinh doanh chấm dứt hoạt động và chính thức hoạt động dưới hình thức doanh nghiệp có pháp nhân.

Lợi ích pháp lý khi có tư cách pháp nhân

Khi trở thành doanh nghiệp có pháp nhân, chủ hộ kinh doanh sẽ được hưởng nhiều quyền lợi hơn trong hoạt động kinh doanh:

Tách biệt tài sản cá nhân và tài sản doanh nghiệp: giúp hạn chế rủi ro và bảo vệ tài sản riêng.

Tăng uy tín khi giao dịch: ký kết hợp đồng, đàm phán, vay vốn dễ dàng hơn vì đối tác tin tưởng vào trách nhiệm pháp lý rõ ràng.

Có thể mở chi nhánh, văn phòng đại diện, tham gia đấu thầu: điều mà hộ kinh doanh không được phép.

Được hưởng ưu đãi về thuế, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, tùy theo địa phương và ngành nghề.

Dễ mở rộng quy mô, kêu gọi vốn đầu tư hoặc hợp tác kinh doanh dài hạn.

Chuyển đổi lên doanh nghiệp là xu hướng tất yếu đối với các hộ kinh doanh đang tăng trưởng và muốn tiếp cận thị trường lớn, chuyên nghiệp hơn.

Câu hỏi thường gặp về tư cách pháp nhân của hộ kinh doanh

Hộ kinh doanh có được ký hợp đồng nhân danh tổ chức không?

Không. Hộ kinh doanh không có tư cách pháp nhân nên không thể nhân danh tổ chức để ký hợp đồng. Mọi hợp đồng ký kết đều phải ghi rõ người đại diện là cá nhân chủ hộ, dẫn đến việc giảm độ tin cậy trong giao dịch, đặc biệt với các tổ chức yêu cầu pháp nhân rõ ràng như ngân hàng, cơ quan nhà nước, đối tác quốc tế…

Chính vì lý do này mà nhiều đối tác lớn thường từ chối ký kết hợp đồng với hộ kinh doanh – họ chỉ làm việc với các pháp nhân rõ ràng để đảm bảo khả năng pháp lý nếu xảy ra tranh chấp.

Hộ kinh doanh có được cấp mã số doanh nghiệp không?

Không. Hộ kinh doanh chỉ được cấp mã số thuế cá nhân dùng cho mục đích nộp thuế môn bài và khai báo doanh thu, chứ không phải mã số doanh nghiệp như công ty hoặc pháp nhân khác.

Mã số thuế này không có chức năng như mã số doanh nghiệp – tức là không thể dùng để:

Đăng ký xuất hóa đơn điện tử đầy đủ;

Mở chi nhánh hoặc văn phòng đại diện;

Tham gia các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp từ nhà nước.

Điều này một lần nữa khẳng định rằng hộ kinh doanh không được xem là doanh nghiệp đúng nghĩa, dù có đăng ký hoạt động kinh doanh hợp pháp.

Hộ kinh doanh có được mở chi nhánh không?

Không. Theo quy định hiện hành, hộ kinh doanh chỉ được phép hoạt động tại một địa điểm duy nhất, không được mở chi nhánh, văn phòng đại diện hoặc địa điểm kinh doanh phụ.

Việc giới hạn này khiến hộ kinh doanh khó mở rộng mô hình ra các khu vực khác, dẫn đến nhiều bất lợi khi phát triển chuỗi cửa hàng, nhà xưởng hoặc văn phòng giao dịch ở các tỉnh/thành khác.

Nếu muốn mở rộng hoạt động sang nhiều địa điểm, chủ hộ cần tiến hành chuyển đổi mô hình sang doanh nghiệp (ví dụ: công ty TNHH hoặc công ty cổ phần), khi đó mới được phép mở chi nhánh và đăng ký địa điểm kinh doanh tại nhiều nơi.

Phân biệt hộ kinh doanh và doanh nghiệp có pháp nhân

Về mặt tổ chức – cơ cấu quản lý

Hộ kinh doanh thường do một cá nhân hoặc một nhóm cá nhân trong cùng hộ gia đình thành lập. Họ không bắt buộc phải xây dựng cơ cấu quản lý cụ thể. Chủ hộ có toàn quyền quyết định mọi vấn đề kinh doanh mà không cần thông qua bất kỳ bộ phận nội bộ nào. Việc vận hành đơn giản, gọn nhẹ là ưu điểm, nhưng lại thiếu tính chuyên nghiệp trong quản trị.

Ngược lại, các doanh nghiệp có pháp nhân như công ty TNHH, công ty cổ phần được tổ chức với hệ thống quản lý rõ ràng. Ví dụ, công ty TNHH có giám đốc, chủ tịch hội đồng thành viên, ban kiểm soát… Cơ cấu này giúp đảm bảo sự phân quyền, kiểm soát và trách nhiệm rõ ràng giữa các bộ phận, góp phần tăng tính minh bạch và hiệu quả điều hành.

Về trách nhiệm tài sản và nghĩa vụ pháp lý

Một trong những điểm khác biệt quan trọng giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp có pháp nhân là phạm vi chịu trách nhiệm tài sản. Hộ kinh doanh không có sự tách biệt tài sản – chủ hộ phải chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản cá nhân của mình. Khi xảy ra tranh chấp hay nợ nần, không chỉ tài sản liên quan đến hoạt động kinh doanh mà cả tài sản riêng tư của chủ hộ cũng có thể bị xử lý.

Ngược lại, doanh nghiệp có pháp nhân được xem là một chủ thể độc lập với cá nhân sáng lập. Điều này có nghĩa là doanh nghiệp tự chịu trách nhiệm bằng tài sản của mình. Chủ sở hữu công ty TNHH hoặc cổ đông công ty cổ phần chỉ chịu trách nhiệm hữu hạn trong phạm vi vốn góp. Điều này giúp bảo vệ tài sản cá nhân và tạo tâm lý yên tâm hơn khi đầu tư, mở rộng kinh doanh.

Như vậy, câu trả lời cho câu hỏi hộ kinh doanh có được khấu trừ thuế GTGT không phụ thuộc hoàn toàn vào phương pháp tính thuế và điều kiện cụ thể mà hộ kinh doanh đó đáp ứng. Việc nắm rõ các quy định pháp lý không chỉ giúp bạn kê khai thuế đúng luật mà còn tối ưu hóa nghĩa vụ tài chính một cách hiệu quả. Nếu bạn đang còn lúng túng trong việc xác định phương pháp tính thuế hoặc cần tư vấn về kê khai, khấu trừ thuế GTGT, hãy liên hệ với chuyên gia thuế hoặc sử dụng dịch vụ kế toán chuyên nghiệp để được hỗ trợ chính xác, kịp thời. Đừng để những sai sót nhỏ trong thủ tục thuế gây thiệt hại lớn cho hộ kinh doanh của bạn.