Xử lý chất thải rắn từ sản xuất thực phẩm chức năng hiệu quả
Xử lý chất thải rắn từ sản xuất thực phẩm chức năng hiệu quả là thách thức lớn của các doanh nghiệp trong thời điểm hiện tại khi vừa phải đảm bảo quy chuẩn môi trường, vừa tối ưu hóa chi phí vận hành. Chất thải rắn không chỉ là bao bì, nhãn mác, mà còn có thể chứa dược tính – cần phân loại và xử lý đúng theo quy định tại Nghị định 08/2022/NĐ-CP và Luật Bảo vệ môi trường 2020. Nếu xử lý sai cách hoặc không có kế hoạch rõ ràng, doanh nghiệp dễ bị phạt, mất chứng nhận GMP. Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ quy trình, phương pháp và mẹo triển khai hiệu quả, phù hợp nhất với các nhà máy thực phẩm chức năng.
Tổng quan chất thải rắn trong ngành thực phẩm chức năng
Đặc điểm phát sinh chất thải rắn trong nhà máy
Trong quá trình sản xuất thực phẩm chức năng, chất thải rắn phát sinh khá đa dạng, từ nguyên liệu, bao bì đến phế phẩm. Một số nguồn phổ biến:
Nguyên liệu đầu vào bị hư, ẩm mốc, quá hạn
Vỏ viên nang, viên nén không đạt chuẩn
Bao bì giấy, hộp nhựa, lon thiếc, màng bọc lỗi
Lọc bụi, khăn lau, vải kỹ thuật từ thiết bị
Khác với chất thải lỏng hoặc khí, chất thải rắn dễ bị tồn đọng nếu không có kế hoạch phân loại – xử lý bài bản. Việc này gây cản trở sản xuất, phát sinh mùi, thu hút côn trùng, ảnh hưởng đến tiêu chuẩn vệ sinh trong nhà máy.
Phân loại chất thải rắn: thông thường – nguy hại
Theo Thông tư 02/2022/TT-BTNMT và quy định của GMP, chất thải rắn trong nhà máy thực phẩm chức năng chia làm 2 nhóm chính:
Chất thải rắn thông thường:
Vỏ viên không đạt, thùng carton, nhựa PET, giấy báo, túi nilon sạch
Hoặc nhấc máy lên, Gọi ngay cho chúng tôi: 0939 456 569 - 0936 146 055 (zalo).
Có thể tái chế hoặc xử lý như rác sinh hoạt công nghiệp
Chất thải rắn nguy hại (CTNH):
Găng tay, khẩu trang nhiễm hóa chất
Vật liệu dính dung môi, giấy lọc dược liệu, than hoạt tính đã qua sử dụng
Bao bì dính hóa chất, thuốc thử cũ
Cần dán nhãn cảnh báo, lưu kho riêng, bàn giao đơn vị xử lý có phép
Việc phân loại từ khâu phát sinh giúp giảm chi phí xử lý, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý môi trường.
Hậu quả khi xử lý không đúng quy định
Một số hậu quả nghiêm trọng khi không tuân thủ quy trình quản lý chất thải rắn:
Ô nhiễm môi trường đất – nước – không khí
Bị xử phạt hành chính từ 50 triệu – 500 triệu đồng theo NĐ 45/2022/NĐ-CP
Mất điều kiện duy trì chứng nhận GMP – ISO 14001 – HACCP
Tăng rủi ro cháy nổ, ngộ độc, nhiễm khuẩn chéo trong nhà máy
👉 Do đó, việc đầu tư xây dựng quy trình quản lý chất thải rắn bài bản, có SOP rõ ràng là yêu cầu bắt buộc của mọi nhà máy thực phẩm chức năng hiện nay.
Quy trình xử lý chất thải rắn từ sản xuất thực phẩm chức năng hiệu quả
Bước 1: Thu gom và phân loại tại nguồn
Quy trình hiệu quả luôn bắt đầu từ việc thu gom và phân loại đúng cách tại nguồn phát sinh, cụ thể:
Mỗi khu vực (nhập liệu, sản xuất, đóng gói, kiểm nghiệm…) cần đặt thùng rác chuyên biệt
Màu sắc, nhãn dán theo quy chuẩn (xanh – rác tái chế, vàng – rác nguy hại, xám – rác thường)
Đào tạo công nhân viên cách phân biệt từng loại chất thải, ghi chép đơn giản bằng checklist
✅ Việc phân loại đúng giúp giảm chi phí xử lý, tránh rủi ro trộn lẫn CTNH với rác thông thường – một lỗi thường bị xử phạt nặng.
Bước 2: Bao gói – lưu trữ – ghi nhật ký
Sau khi phân loại, chất thải rắn cần:
Được bao gói chắc chắn (túi PE nhiều lớp, thùng kín…)
Lưu kho đúng tiêu chuẩn: kho có mái che, chống cháy, biển báo, có khu riêng cho chất thải nguy hại
Ghi nhật ký phát sinh: ghi rõ thời gian, loại chất thải, khối lượng, người ghi nhận
Ví dụ biểu ghi nhật ký:
Ngày Loại chất thải Khối lượng Khu vực phát sinh Người phụ trách
20/07 Bao bì giấy lỗi 32 kg Khu đóng gói NV Thảo
20/07 Giẻ lau dính hóa chất 2 kg Khu thiết bị NV Hùng
👉 Nhật ký cần lưu cùng hồ sơ môi trường để phục vụ báo cáo định kỳ.
Bước 3: Bàn giao cho đơn vị xử lý có giấy phép
Toàn bộ chất thải rắn cần bàn giao định kỳ (hằng tuần/tháng) cho các bên sau:
Chất thải thông thường: đơn vị thu gom rác công nghiệp địa phương
Chất thải rắn nguy hại: công ty xử lý CTNH có giấy phép (theo danh mục được cấp bởi Bộ TN&MT)
Giao nhận phải có hóa đơn – hợp đồng – biên bản bàn giao theo mẫu
Lưu ý: Không được tự xử lý chất thải nguy hại tại chỗ nếu không có giấy phép môi trường phù hợp.
Bước 4: Lập hồ sơ bàn giao – báo cáo định kỳ
Doanh nghiệp có trách nhiệm lập hồ sơ quản lý chất thải rắn, bao gồm:
Biên bản bàn giao (ký tên, đóng dấu 2 bên)
Hợp đồng với đơn vị xử lý
Giấy phép xử lý chất thải của bên nhận
Báo cáo định kỳ (6 tháng/lần hoặc theo yêu cầu): tổng hợp phát sinh, xử lý, bằng chứng hình ảnh
Các hồ sơ này phải lưu trữ tối thiểu 5 năm và sẵn sàng cung cấp khi cơ quan môi trường kiểm tra.
✅ Ngoài ra, có thể tích hợp phần mềm quản lý chất thải để tự động hóa quy trình, giảm sai sót khi lập báo cáo định kỳ.
Các phương pháp xử lý chất thải rắn hiệu quả
Chất thải rắn từ hoạt động sản xuất thực phẩm chức năng bao gồm vỏ bao bì, nguyên liệu hư hỏng, giấy tờ, phụ gia hủy bỏ… Nếu không xử lý đúng cách, chúng có thể gây ô nhiễm, ảnh hưởng sức khỏe và bị xử phạt theo quy định. Dưới đây là các phương pháp xử lý chất thải rắn hiệu quả, phổ biến hiện nay.
Thiêu đốt có kiểm soát – an toàn dược tính
Thiêu đốt là phương pháp xử lý hiệu quả các loại chất thải rắn không thể tái chế, đặc biệt là:
Phụ gia dược, nguyên liệu sinh học hết hạn
Bao bì dính hoạt chất, dung môi
Giấy in nhãn mác, sản phẩm hỏng
Thiêu đốt cần thực hiện trong lò đốt có kiểm soát nhiệt độ ≥ 1.100°C, đảm bảo phân hủy hoàn toàn dược chất và không phát tán khí độc hại ra môi trường.
Ưu điểm:
Loại bỏ hoàn toàn độc tố
Giảm khối lượng chất thải đáng kể (lên đến 90%)
Có thể xử lý tại chỗ hoặc thuê đơn vị được cấp phép
Tuy nhiên, chi phí thiêu đốt khá cao và cần giám sát khí thải chặt chẽ theo QCVN 61-MT:2016/BTNMT.
Ép khối – tái chế vật liệu không dính dược
Đối với các loại chất thải không nguy hại như:
Vỏ thùng carton, túi PE/PP sạch
Bao bì không dính hoạt chất
Pallet nhựa, khay nhựa phân loại
Doanh nghiệp có thể thu gom, ép khối và chuyển giao cho cơ sở tái chế. Đây là hướng đi thân thiện với môi trường, giảm chi phí xử lý và thậm chí có thể tạo ra nguồn thu phụ trợ.
Lưu ý khi phân loại:
Không trộn lẫn với bao bì đã tiếp xúc với dược phẩm
Làm sạch trước khi đưa đi tái chế
Phương pháp này phù hợp với doanh nghiệp sản xuất quy mô lớn, phát sinh lượng lớn bao bì, vật liệu phụ trợ.
Sử dụng công nghệ sinh học hoặc xử lý cơ – lý
Một số dòng chất thải hữu cơ như:
Cặn bã từ chiết xuất dược liệu
Thực phẩm chức năng lỗi, vỡ viên
Nguyên liệu có nguồn gốc sinh học
Có thể được xử lý bằng các công nghệ sinh học như:
Ủ compost thành phân bón hữu cơ (nếu không chứa chất nguy hại)
Xử lý vi sinh (bio-remediation)
Xử lý cơ – lý (nghiền, lọc, ly tâm) trước khi chuyển giao
Điều kiện áp dụng:
Doanh nghiệp có phòng R&D/đối tác nghiên cứu sinh học
Có cơ sở phân tích thành phần nguyên liệu đầu vào
Đây là giải pháp hướng tới phát triển bền vững, giảm gánh nặng môi trường lâu dài.
Hướng dẫn xây dựng khu lưu chứa chất thải rắn
Khu lưu chứa chất thải rắn là nơi tạm thời tập kết trước khi xử lý hoặc bàn giao. Việc xây dựng đúng quy định kỹ thuật không chỉ giúp đảm bảo an toàn môi trường mà còn là yêu cầu bắt buộc khi kiểm tra, thẩm định. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết:
Quy mô – tiêu chuẩn kỹ thuật theo Nghị định 38
Theo Nghị định 38/2015/NĐ-CP và Thông tư 02/2022/TT-BTNMT:
Diện tích khu chứa tùy theo khối lượng phát sinh/tháng
Có nền bê tông chống thấm, dốc thoát nước, mái che kín
Có kệ/tủ riêng cho từng loại rác: nguy hại, không nguy hại, tái chế
Trang bị thiết bị phòng cháy chữa cháy, dụng cụ sơ cứu, găng tay, thùng phân loại
Lưu ý: Chất thải nguy hại và không nguy hại không được trộn lẫn trong cùng khu vực.
Vị trí – biển báo – lối thoát hiểm
Vị trí khu chứa cần bố trí:
Cách xa khu chế biến thực phẩm, văn phòng, nhà ăn
Có biển báo cảnh báo rõ ràng: “KHU LƯU CHỨA CHẤT THẢI – KHÔNG PHẬN SỰ MIỄN VÀO”
Đảm bảo có lối thoát hiểm, chiếu sáng đầy đủ, thông thoáng
Mỗi khu phải có sơ đồ vị trí và quy trình xử lý sự cố dán tại chỗ.
Giám sát – camera – nhật ký vào ra
Để tránh thất thoát, rò rỉ hoặc xử lý sai quy định:
Lắp camera giám sát 24/7 tại khu chứa
Có sổ nhật ký vào – ra, ghi rõ thời gian, loại rác, người phụ trách
Định kỳ kiểm tra bởi bộ phận quản lý môi trường nội bộ
Ngoài ra, khu lưu chứa phải được vệ sinh định kỳ, xử lý côn trùng và kiểm tra niêm phong bao bì chất thải nguy hại thường xuyên.
Tham khảo: Quy trình thu gom và phân loại chất thải ngành thực phẩm chức năng theo đúng quy định 2025
Giải pháp giảm phát sinh chất thải rắn trong sản xuất
Thiết kế bao bì tối giản – tái sử dụng
Một trong những nguyên nhân lớn nhất gây phát sinh chất thải rắn chính là bao bì đóng gói dư thừa hoặc sử dụng vật liệu khó phân hủy. Để hạn chế điều này, nhà máy có thể:
Tối giản bao bì: chỉ sử dụng lớp bao cần thiết, tránh thiết kế cầu kỳ nhiều lớp nhựa – giấy – màng PE
Chuyển sang vật liệu thân thiện môi trường: như bao bì giấy kraft, nhựa sinh học hoặc nhôm tái chế
Khuyến khích tái sử dụng bao bì nội bộ: thùng carton còn tốt dùng lại để chứa nguyên liệu/đóng gói đơn hàng nội địa
Việc cải tiến bao bì không chỉ giảm rác thải mà còn giúp doanh nghiệp tạo dấu ấn “thân thiện môi trường – tiêu dùng xanh” với khách hàng.
Quản lý định mức nguyên vật liệu chuẩn
Lãng phí nguyên liệu là nguyên nhân khiến:
Sản phẩm hỏng, thừa – phát sinh chất thải rắn
Tăng chi phí sản xuất
Tồn kho lâu ngày dễ hư hỏng, mốc, hỏng hạn
Do đó, việc xây dựng định mức nguyên vật liệu theo từng công đoạn là cực kỳ quan trọng:
Kiểm soát lượng nguyên liệu đầu vào
Tránh sản xuất dư thừa không cần thiết
Dễ dàng tính toán chi phí sản xuất – giá thành sản phẩm
✅ Áp dụng định mức còn giúp đánh giá hiệu quả sản xuất theo từng ca – từng dây chuyền, từ đó điều chỉnh kịp thời.
Ứng dụng phần mềm giám sát sản xuất thông minh
Các nhà máy hiện đại đang dần chuyển sang chuyển đổi số quản lý chất thải, thông qua phần mềm ERP hoặc phần mềm riêng cho môi trường. Các phần mềm này:
Giám sát lượng chất thải phát sinh theo ca – khu vực
Cảnh báo khi vượt định mức hoặc bất thường
Tự động tổng hợp dữ liệu – hỗ trợ báo cáo định kỳ
Giao diện dễ dùng, phân quyền rõ ràng cho từng bộ phận
Việc đầu tư phần mềm giúp nhà máy kiểm soát chặt lượng chất thải rắn – đồng thời tối ưu hiệu suất vận hành toàn hệ thống.
Hồ sơ pháp lý về xử lý chất thải rắn cần lưu trữ
Hợp đồng xử lý với đơn vị được cấp phép
Theo Nghị định 08/2022/NĐ-CP và Thông tư 02/2022/TT-BTNMT, nhà máy phải ký hợp đồng xử lý chất thải rắn (đặc biệt là CTNH) với đơn vị đủ điều kiện pháp lý.
Hợp đồng phải thể hiện rõ: loại chất thải, tần suất thu gom, giá xử lý, điều kiện lưu chứa…
Đơn vị xử lý phải có giấy phép hành nghề xử lý chất thải do Bộ TN&MT/Sở TN&MT cấp, còn hiệu lực
Hợp đồng tối thiểu 1 năm, kèm phụ lục nếu có thay đổi
✅ Mỗi lần ký mới hoặc gia hạn, phải cập nhật vào hệ thống hồ sơ môi trường nội bộ.
Biên bản cân, biên bản bàn giao
Mỗi đợt bàn giao chất thải cần có:
Biên bản bàn giao chất thải: ghi rõ loại, khối lượng, thời gian, bên giao – bên nhận
Phiếu cân điện tử tại nơi xử lý, làm bằng chứng xác nhận số lượng chính xác
Kèm hình ảnh, chữ ký và mã chất thải tương ứng (theo danh mục CTNH)
Tất cả tài liệu này cần đóng tập và lưu trữ tối thiểu 5 năm, để phục vụ kiểm tra đột xuất từ cơ quan môi trường.
Báo cáo môi trường gửi định kỳ
Tùy loại hình, quy mô sản xuất, doanh nghiệp cần lập các loại báo cáo định kỳ như:
Báo cáo tình hình phát sinh – xử lý chất thải rắn (6 tháng/lần hoặc hàng năm)
Báo cáo quản lý CTNH (qua Cổng quản lý chất thải quốc gia – nếu phát sinh CTNH)
Tổng hợp hồ sơ theo Giấy phép môi trường/ĐTM được phê duyệt
✅ Các báo cáo này có thể gửi trực tiếp đến Sở TN&MT hoặc nộp trực tuyến qua cổng dịch vụ công, tùy tỉnh thành.
Kết luận – Xử lý chất thải rắn từ sản xuất thực phẩm chức năng hiệu quả giúp đảm bảo tuân thủ pháp luật và phát triển bền vững
Xử lý chất thải rắn từ sản xuất thực phẩm chức năng hiệu quả không chỉ là trách nhiệm pháp lý bắt buộc mà còn là chiến lược phát triển bền vững của doanh nghiệp trong thời đại ưu tiên “thương hiệu xanh”. Việc quản lý chất thải đúng cách giúp doanh nghiệp tránh được các rủi ro liên quan đến thanh tra, kiểm tra môi trường, cũng như duy trì được các chứng nhận quan trọng như GMP, HACCP, ISO 14001.
Từ phân loại, lưu trữ, đến lựa chọn phương pháp xử lý – tất cả đều cần thực hiện theo đúng Luật Bảo vệ Môi trường 2020, Nghị định 08/2022/NĐ-CP và các thông tư hướng dẫn. Chất thải rắn có thể bao gồm nguyên liệu hư hỏng, bao bì dính phụ gia dược, hoặc rác thải sinh học – nếu không kiểm soát đúng sẽ gây ô nhiễm và bị xử phạt nặng.
Hơn thế nữa, xử lý hiệu quả còn giúp:
Tối ưu chi phí vận hành nhờ tái chế
Tăng độ tin cậy của doanh nghiệp trong mắt khách hàng và đối tác
Đáp ứng yêu cầu đánh giá từ các tổ chức kiểm định chất lượng trong – ngoài nước
Nếu bạn đang xây dựng hoặc vận hành nhà máy thực phẩm chức năng, hãy để Gia Minh đồng hành:
Tư vấn pháp lý – xây dựng hồ sơ môi trường
Thiết kế, lắp đặt khu lưu chứa chất thải chuẩn kỹ thuật
Đào tạo nhân sự về phân loại và xử lý chất thải
Lập báo cáo định kỳ, báo cáo đăng ký chủ nguồn thải
Liên hệ Gia Minh ngay hôm nay để bảo vệ môi trường và bảo vệ doanh nghiệp bạn đúng luật – đúng chuẩn – đúng tầm.
Xử lý chất thải rắn trong sản xuất thực phẩm chức năng hiệu quả không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp luật mà còn góp phần nâng cao hình ảnh thương hiệu “sản xuất xanh – sạch – an toàn”. Để xây dựng hệ thống xử lý bài bản, doanh nghiệp nên chủ động phối hợp với đơn vị tư vấn môi trường uy tín, từ đó thiết lập quy trình phù hợp, giảm thiểu rủi ro khi bị thanh tra, hậu kiểm.
