Kế toán doanh nghiệp hợp đồng EPC – Quy định, nghiệp vụ và hướng dẫn chi tiết 2025

Kế toán doanh nghiệp hợp đồng EPC 

Kế toán doanh nghiệp hợp đồng EPC là một trong những lĩnh vực kế toán đặc thù, yêu cầu sự am hiểu sâu sắc về bản chất pháp lý, tài chính và kỹ thuật của từng giai đoạn trong dự án tổng thầu. Với sự phát triển mạnh mẽ của các dự án xây dựng công nghiệp, hạ tầng và năng lượng, loại hình hợp đồng EPC ngày càng phổ biến tại Việt Nam. Tuy nhiên, việc quản lý tài chính cho loại hình này lại không đơn giản, đặc biệt khi liên quan đến các khoản tạm ứng, chi phí phân bổ, công nợ dài hạn và doanh thu theo tiến độ. Kế toán cho doanh nghiệp EPC không chỉ là ghi chép sổ sách, mà còn phải đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật và chuẩn mực kế toán quốc tế. Trong bối cảnh đó, hiểu rõ cách tổ chức công tác kế toán, xử lý hóa đơn, báo cáo tài chính và các rủi ro tiềm ẩn là điều tối quan trọng. Bài viết sau sẽ phân tích chi tiết các khía cạnh liên quan đến kế toán doanh nghiệp hợp đồng EPC, từ thực tiễn triển khai cho đến những vướng mắc thường gặp và giải pháp tối ưu.

Tổng quan về hợp đồng EPC trong doanh nghiệp xây dựng

Hợp đồng EPC là gì?

Hợp đồng EPC (Engineering – Procurement – Construction) là hình thức hợp đồng xây dựng trọn gói, trong đó nhà thầu đảm nhận toàn bộ quy trình từ thiết kế, cung ứng vật tư thiết bị đến thi công và bàn giao công trình. Ưu điểm của loại hợp đồng này là giúp chủ đầu tư tiết kiệm thời gian quản lý, đồng thời đảm bảo tiến độ, chất lượng và ngân sách được kiểm soát chặt chẽ.

Các loại doanh nghiệp thường sử dụng hợp đồng EPC

Hợp đồng EPC chủ yếu được sử dụng trong các lĩnh vực:

Xây dựng nhà máy, khu công nghiệp, công trình năng lượng

Hạ tầng kỹ thuật như đường giao thông, cầu, cảng

Dự án BOT, BT, PPP có quy mô lớn

Các doanh nghiệp thường là tổng thầu xây dựng, nhà thầu cơ điện (ME), hoặc liên doanh quốc tế.

Vai trò kế toán trong dự án EPC

Kế toán trong doanh nghiệp thực hiện hợp đồng EPC đóng vai trò then chốt trong việc:

Ghi nhận và phân bổ chi phí theo từng giai đoạn

Theo dõi dòng tiền, tạm ứng và quyết toán

Hạch toán doanh thu theo tiến độ hoặc sản lượng hoàn thành

Lập báo cáo phục vụ kiểm toán, chủ đầu tư, cơ quan thuế

Do tính chất dài hạn và phức tạp của dự án EPC, việc kế toán doanh nghiệp hợp đồng EPC cần tuân thủ chặt chẽ quy định tài chính, chuẩn mực kế toán và kiểm soát nội bộ.

Đặc thù kế toán doanh nghiệp thực hiện hợp đồng EPC

Hợp đồng EPC (Engineering – Procurement – Construction) là loại hợp đồng phức tạp, thường áp dụng cho các dự án xây dựng, năng lượng, hạ tầng quy mô lớn. Với giá trị lớn, thời gian thi công dài và nhiều giai đoạn nghiệm thu, kế toán cho hợp đồng EPC có những đặc thù riêng, đòi hỏi sự chính xác và tuân thủ chuẩn mực kế toán Việt Nam.

1. Ghi nhận doanh thu theo tiến độ dự án EPC

• Đặc thù: Doanh thu không thể ghi nhận một lần mà phải phản ánh theo tiến độ thi công.

• Phương pháp áp dụng:

  • Căn cứ vào chi phí thực tế phát sinh so với tổng chi phí dự toán.

  • Căn cứ vào sản lượng hoàn thành thực tế.

  • Hoặc dựa trên xác nhận nghiệm thu của chủ đầu tư cho từng hạng mục.

• Lưu ý: Nếu ghi nhận doanh thu sai thời điểm sẽ làm sai lệch lợi nhuận, ảnh hưởng trực tiếp đến nghĩa vụ thuế TNDN và VAT của doanh nghiệp.

👉 Doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ giữa phòng kế toán – ban điều hành dự án – chủ đầu tư để đảm bảo doanh thu được ghi nhận đúng kỳ, đúng chuẩn mực.

2. Hạch toán chi phí nguyên vật liệu, nhân công và máy móc

Trong hợp đồng EPC, chi phí được phân bổ đa dạng và chi tiết:

• Nguyên vật liệu đầu vào: phải được theo dõi riêng cho từng công trình/dự án; xuất kho theo hạng mục để tránh nhầm lẫn.

• Chi phí nhân công trực tiếp: gồm tiền lương công nhân thi công, đội kỹ thuật giám sát.

• Chi phí máy móc, thiết bị: bao gồm khấu hao, chi phí thuê ngoài, chi phí vận hành.

👉 Tất cả chi phí cần được phân bổ chính xác cho từng hạng mục dự án EPC và có hồ sơ chứng từ đầy đủ (hóa đơn, hợp đồng, bảng chấm công, biên bản bàn giao thiết bị) để phục vụ quyết toán thuế và kiểm toán.

3. Kế toán chi phí lãi vay trong hợp đồng EPC dài hạn

• Đặc thù: Các dự án EPC quy mô lớn thường kéo dài 2–5 năm, yêu cầu doanh nghiệp phải vay vốn ngân hàng hoặc phát hành trái phiếu để tài trợ.

• Yêu cầu kế toán:

  • Xác định đúng khoản chi phí lãi vay đủ điều kiện vốn hóa (theo Chuẩn mực kế toán Việt Nam số 16 – Chi phí đi vay).

  • Phân bổ lãi vay theo từng dự án EPC để đánh giá hiệu quả tài chính.

  • Theo dõi riêng chi phí lãi vay trong báo cáo quản trị để kiểm soát dòng tiền và khả năng hoàn vốn.

👉 Nếu doanh nghiệp không phân bổ đúng, báo cáo tài chính sẽ không phản ánh đúng chi phí thực tế, dễ dẫn đến đánh giá sai hiệu quả dự án và bị truy thu thuế khi thanh tra.

Quy trình kế toán doanh nghiệp EPC theo từng giai đoạn

Doanh nghiệp hoạt động theo mô hình EPC (Thiết kế – Cung ứng – Thi công) có quy trình kế toán phức tạp, gắn liền với tiến độ hợp đồng và thanh toán theo từng giai đoạn. Việc nắm rõ quy trình kế toán hợp đồng EPC giúp kiểm soát chi phí, dòng tiền và tuân thủ các chuẩn mực kế toán.

Kế toán giai đoạn chuẩn bị và ký kết hợp đồng

Ở giai đoạn này, doanh nghiệp EPC phát sinh chi phí tư vấn, thiết kế sơ bộ, khảo sát địa hình và chuẩn bị hồ sơ dự thầu. Những khoản chi phí này thường được hạch toán vào chi phí chờ phân bổ hoặc chi phí sản xuất kinh doanh dở dang.

Khi hợp đồng EPC được ký kết, kế toán ghi nhận giá trị hợp đồng theo cam kết, phân loại các khoản dự kiến thu, thời hạn thanh toán để quản lý công nợ và dòng tiền.

Kế toán giai đoạn thi công và nghiệm thu công trình

Đây là giai đoạn trọng yếu trong quy trình kế toán hợp đồng EPC. Doanh nghiệp phát sinh nhiều loại chi phí: mua vật tư, thuê nhân công, thuê nhà thầu phụ, chi phí vận chuyển, thiết bị…

Kế toán cần tập hợp chi phí theo từng hạng mục công trình, ghi nhận doanh thu theo tiến độ hoặc theo phần nghiệm thu được chủ đầu tư xác nhận (theo phương pháp tỷ lệ hoàn thành hoặc phương pháp giao hàng từng phần).

Nghiệp vụ kế toán ở giai đoạn này cần cập nhật liên tục để phản ánh chính xác giá trị sản phẩm dở dang, đồng thời kiểm soát hiệu quả tài chính dự án.

Kế toán giai đoạn thanh lý hợp đồng EPC

Sau khi công trình hoàn thành và được nghiệm thu toàn bộ, doanh nghiệp sẽ tiến hành lập biên bản thanh lý hợp đồng. Kế toán ghi nhận doanh thu còn lại, kết chuyển chi phí, xác định lãi/lỗ dự án.

Đồng thời, các khoản phải thu, bảo hành công trình và các nghĩa vụ thuế cũng cần được xử lý dứt điểm để khép lại dự án.

Các khoản mục kế toán cần lưu ý trong hợp đồng EPC

Trong quá trình thực hiện hợp đồng EPC, có một số khoản mục kế toán EPC đặc thù mà doanh nghiệp cần lưu ý để đảm bảo phản ánh đầy đủ, chính xác giá trị tài sản và nghĩa vụ tài chính.

Dự phòng chi phí – rủi ro tài chính dự án EPC

Do đặc thù hợp đồng kéo dài, doanh nghiệp EPC thường phải trích lập dự phòng cho các chi phí chưa phát sinh như chi phí bảo hành, chi phí trượt giá vật tư hoặc biến động tỷ giá.

Việc trích lập dự phòng đúng mức giúp doanh nghiệp chủ động ứng phó rủi ro tài chính, tránh bị động khi phát sinh khoản chi bất ngờ. Đồng thời, đây cũng là yếu tố quan trọng khi lập báo cáo tài chính hàng năm.

Phân bổ chi phí gián tiếp và khấu hao tài sản

Các chi phí chung như chi phí quản lý dự án, lương nhân sự gián tiếp, khấu hao máy móc thiết bị phục vụ thi công… cần được phân bổ hợp lý cho từng công trình EPC.

Việc phân bổ này cần tuân thủ nguyên tắc nhất quán và có căn cứ cụ thể (diện tích, nhân công, thời gian sử dụng…). Nếu làm tốt, doanh nghiệp sẽ có bức tranh tài chính rõ ràng hơn, hỗ trợ việc đánh giá hiệu quả từng dự án.

Hướng dẫn lập báo cáo tài chính cho doanh nghiệp EPC

Mẫu báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh theo hợp đồng EPC

Trong kế toán doanh nghiệp EPC (Engineering – Procurement – Construction), báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh có nhiều điểm đặc thù so với doanh nghiệp thương mại hoặc sản xuất thông thường. Do tính chất hợp đồng dài hạn và giai đoạn thực hiện kéo dài, doanh thu thường được ghi nhận theo phương pháp tiến độ (percentage of completion method).

Báo cáo này cần thể hiện rõ:

Tổng giá trị hợp đồng EPC đã ký

Giá trị thực hiện trong kỳ (doanh thu tạm tính theo tỷ lệ phần trăm hoàn thành)

Chi phí đã phát sinh bao gồm nguyên vật liệu, nhân công, máy móc, thuê ngoài và chi phí quản lý dự án

Lợi nhuận gộp tạm tính dựa trên phần giá trị đã ghi nhận doanh thu

Dự phòng lỗ nếu chi phí ước tính vượt quá tổng giá trị hợp đồng

Ngoài ra, các khoản mục như chi phí xây dựng dở dang, doanh thu chưa thực hiện, công nợ phải thu theo tiến độ hợp đồng… cũng cần được trình bày chi tiết trong phần thuyết minh báo cáo tài chính.

Phân tích chỉ số tài chính từ báo cáo EPC

Việc lập báo cáo tài chính đúng chuẩn giúp doanh nghiệp EPC phân tích hiệu quả hoạt động. Một số chỉ số quan trọng:

Tỷ suất lợi nhuận gộp trên từng hợp đồng

Vòng quay công nợ phải thu – phản ánh khả năng thu tiền theo tiến độ thi công

Tỷ lệ chi phí dở dang so với doanh thu – nếu quá cao, có thể dẫn đến dòng tiền âm

Khả năng thanh toán ngắn hạn, đánh giá mức độ an toàn tài chính trong quá trình triển khai dự án dài hạn

Do tính chất dòng tiền thường âm trong giai đoạn đầu dự án, việc lập và phân tích báo cáo tài chính định kỳ sẽ giúp doanh nghiệp EPC kiểm soát rủi ro tài chính và ra quyết định điều chỉnh kịp thời.

Những sai sót kế toán thường gặp trong hợp đồng EPC và cách xử lý

Hợp đồng EPC (Engineering – Procurement – Construction) có giá trị lớn, nhiều giai đoạn và phát sinh nhiều nghiệp vụ phức tạp. Vì vậy, công tác kế toán cho hợp đồng EPC dễ xảy ra sai sót, dẫn đến rủi ro về báo cáo tài chính và nghĩa vụ thuế. Dưới đây là những lỗi phổ biến và cách xử lý hiệu quả.

1. Ghi nhận doanh thu sai thời điểm

Sai sót thường gặp

• Doanh thu được ghi nhận khi chưa đủ điều kiện: dự án mới khởi công, chưa đạt mốc kỹ thuật theo hợp đồng, hoặc chưa có biên bản nghiệm thu.

• Hậu quả: báo cáo tài chính thể hiện doanh thu “ảo”, lợi nhuận không đúng thực tế.

Cách xử lý

• Doanh nghiệp cần căn cứ vào:

  • Tỷ lệ hoàn thành thực tế của hợp đồng.

  • Biên bản nghiệm thu từng hạng mục đã được chủ đầu tư ký xác nhận.

  • Phương pháp ước tính khối lượng công việc hoàn thành, được kiểm toán chấp nhận.

• Chỉ ghi nhận doanh thu khi có đủ căn cứ pháp lý và kỹ thuật.

2. Quên tính chi phí phân bổ dở dang

Sai sót thường gặp

• Bỏ sót các khoản chi phí liên quan như:

  • Khấu hao máy móc thiết bị thi công.

  • Chi phí gián tiếp quản lý dự án.

  • Chi phí thuê ngoài.

• Hậu quả: giá vốn thấp hơn thực tế, lợi nhuận bị sai lệch.

Giải pháp

• Thiết lập hệ thống phân bổ chi phí tự động trong phần mềm kế toán.

• Định kỳ rà soát các khoản chi phí gián tiếp để đảm bảo phân bổ đúng vào chi phí dở dang của từng hợp đồng EPC.

• Lập báo cáo nội bộ để so sánh tỷ lệ chi phí thực tế và dự toán, tránh thiếu sót.

3. Xử lý sai các khoản phải thu, phải trả tạm ứng

Sai sót thường gặp

• Hợp đồng EPC thường có điều khoản tạm ứng và thanh toán theo tiến độ.

• Nhiều kế toán nhầm lẫn, ghi nhận khoản tạm ứng từ chủ đầu tư như doanh thu thay vì công nợ phải thu.

• Tương tự, các khoản tạm ứng cho nhà thầu phụ cũng dễ bị hạch toán sai bản chất.

Cách khắc phục

• Theo dõi riêng các khoản tạm ứng bằng tài khoản công nợ (phải thu, phải trả).

• Đối chiếu định kỳ với:

  • Hợp đồng EPC.

  • Biên bản nghiệm thu theo từng giai đoạn.

  • Chứng từ thanh toán thực tế.

• Chỉ chuyển tạm ứng sang doanh thu hoặc chi phí khi đã có căn cứ nghiệm thu hợp lệ.

4. Sai sót khác thường gặp trong kế toán hợp đồng EPC

Ngoài ba lỗi phổ biến trên, còn có các sai sót khác như:

• Không hạch toán đầy đủ chênh lệch tỷ giá trong thanh toán quốc tế.

• Thiếu theo dõi chi tiết công nợ với từng nhà thầu phụ.

• Bỏ qua việc trích trước chi phí bảo hành công trình.

👉 Cách xử lý: Doanh nghiệp nên xây dựng quy trình kế toán EPC chuẩn hóa, kết hợp phần mềm chuyên ngành và sự hỗ trợ của dịch vụ kế toán EPC chuyên nghiệp để hạn chế rủi ro.

Dịch vụ kế toán chuyên nghiệp cho doanh nghiệp hợp đồng EPC

Tại sao nên thuê dịch vụ kế toán ngoài cho dự án EPC?

Hợp đồng EPC (Engineering – Procurement – Construction) thường có:

• Giá trị lớn, thời gian kéo dài.

• Nhiều giai đoạn nghiệm thu, thanh toán phức tạp.

• Các nghiệp vụ kế toán chuyên biệt như: tạm ứng, nghiệm thu theo giai đoạn, phân bổ chi phí, khấu hao thiết bị, thanh toán quốc tế, dự báo rủi ro tài chính.

👉 Với đặc thù đó, doanh nghiệp không có đội ngũ kế toán chuyên sâu dễ gặp phải:

• Sai sót khi hạch toán.

• Báo cáo tài chính chậm trễ, thiếu minh bạch.

• Không tuân thủ đúng quy định pháp luật về thuế và kế toán.

Sử dụng dịch vụ kế toán hợp đồng EPC giúp:

• Quản lý dòng tiền và chi phí minh bạch.

• Lập báo cáo tài chính và báo cáo quản trị đúng tiến độ.

• Chuẩn hóa chứng từ phục vụ quyết toán thuế, kiểm toán, thanh tra.

• Hỗ trợ tư vấn chiến lược tài chính, giảm thiểu rủi ro trong suốt quá trình triển khai dự án EPC.

Tiêu chí lựa chọn đơn vị cung cấp dịch vụ kế toán EPC uy tín

Khi lựa chọn đối tác cung cấp dịch vụ kế toán chuyên nghiệp cho hợp đồng EPC, doanh nghiệp nên xem xét:

1. Kinh nghiệm thực tế

   • Đã từng triển khai dịch vụ kế toán cho dự án xây dựng, năng lượng, hạ tầng, nhà máy, công trình giao thông sử dụng mô hình EPC.

2. Đội ngũ chuyên môn

   • Có kế toán trưởng, kiểm toán viên, tư vấn thuế với chứng chỉ hành nghề.

   • Hiểu rõ chuẩn mực kế toán, luật thuế và đặc thù hợp đồng EPC.

3. Năng lực công nghệ

   • Sử dụng phần mềm kế toán chuyên sâu, có thể tích hợp quản lý tiến độ – chi phí – dòng tiền theo từng giai đoạn của hợp đồng.

4. Cam kết bảo mật & hỗ trợ pháp lý

   • Đảm bảo bảo mật thông tin tài chính – hợp đồng.

   • Có khả năng hỗ trợ doanh nghiệp khi có thanh tra, kiểm toán thuế.

5. Chi phí dịch vụ linh hoạt

   • Doanh nghiệp có thể lựa chọn: theo phần hành, theo giai đoạn hoặc trọn gói dịch vụ kế toán EPC.

Kết luận – Kế toán hợp đồng EPC cần sự chuyên môn sâu

Đặc thù của hợp đồng EPC đòi hỏi đội ngũ kế toán không chỉ giỏi nghiệp vụ mà còn phải có cái nhìn tổng thể về tài chính dự án, dòng tiền, tiến độ kỹ thuật và pháp lý hợp đồng. Việc lựa chọn dịch vụ kế toán chuyên ngành EPC là giải pháp tối ưu giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro, tiết kiệm thời gian và nâng cao hiệu quả tài chính.

Trong bối cảnh các dự án ngày càng lớn và bị kiểm soát chặt chẽ, doanh nghiệp EPC rất cần một đối tác kế toán không chỉ “ghi sổ”, mà còn đồng hành như một chuyên gia tư vấn, giúp quản lý chi phí hiệu quả và đảm bảo tuân thủ pháp luật tài chính – thuế.

Kế toán doanh nghiệp hợp đồng EPC là một chuyên đề có tính chuyên sâu cao, đòi hỏi sự phối hợp nhịp nhàng giữa bộ phận kế toán – tài chính và đội ngũ quản lý dự án. Việc nắm vững cách thức hạch toán chi phí, ghi nhận doanh thu theo tiến độ và xử lý các tình huống phát sinh sẽ giúp doanh nghiệp tránh được rủi ro pháp lý và tối ưu hiệu quả tài chính. Trong môi trường cạnh tranh khốc liệt, những doanh nghiệp làm tốt công tác kế toán EPC không chỉ đạt được lợi nhuận bền vững mà còn tạo dựng được uy tín trên thị trường. Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn đọc những góc nhìn thực tiễn và định hướng triển khai hiệu quả công tác kế toán cho doanh nghiệp có hợp đồng EPC. Đừng quên thường xuyên cập nhật chính sách mới và ứng dụng phần mềm chuyên dụng để nâng cao năng lực kế toán trong lĩnh vực đặc thù này.